Witamina K - na co pomaga? Jakie są skutki jej niedoboru?

Jakie są rodzaje witaminy K?

Najczęściej z witaminą K kojarzy nam się reklamowana witamina K2-MK7. Czy to inny rodzaj witaminy, czy witamina K jest jedna i to tylko chwyt marketingowy?

Jeśli mówimy o witaminie K, to mamy na myśli całą grupę witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Tytułowa witamina występuje w kilku formach, które różnią się między innymi strukturą chemiczną i pełnionymi funkcjami. Możemy wyróżnić 3 główne rodzaje witaminy K:

1. Filochinon – witamina K1 (PK).
2. Menachinon – witamina K2 (MK-n).
3. Menadion – witamina K3 [1,2].

W czym znajduje się witamina K?

Najprostszym sposobem na dostarczenie witaminy K do naszego organizmu będzie zróżnicowana dieta. W jakich produktach spożywczych jest jej najwięcej?

Gdzie znajdę witaminę K1  ?

Witamina K1, czyli filochinon to naturalna forma witaminy K. Znajdziemy ją w największych ilościach w następujących produktach:

• zielone warzywa liściaste, np.: jarmuż,
• brukselka, brokuły,
• kiełki roślin,
• owoce, takie jak awokado, kiwi i zielone winogrona,
• kolendra, pietruszka,
• oleje roślinne, np. rzepakowy, sojowy lub oliwa z oliwek [1,2].

Witamina K2 i produkty żywnościowe

Drugą formą witaminy K jest K2, czyli menachinon. Poprawniej używać określenia menachinony, gdyż ten rodzaj ma jeszcze swoje podrodzaje – w sumie 12 (od MK-4 do MK-15) [2].

Co ciekawe nie wszystkie typy witaminy K2 produkowane są naturalnie w naszym organizmie. Jedynie witamina K2 MK-4 powstaje naturalnie z przemiany filochinonu. Naturalnie wytwarzamy również K2 od MK-6 do MK-11, ale w tym procesie pomagają nam bakterie [1,2].

Witamina K2 jest trudniej dostępna z pożywienia niż K1 i możemy dostarczyć ją, spożywając, np.:

• fermentowane masło i ser,
• twaróg,
• żółtka jaj,
• wątrobę wołową,
• natto – tradycyjna japońska potrawa oparta na bazie soi, która powstaje w procesie fermentacji (duża zawartość MK-7) [1,2].

Gdzie znajdę witaminę K3?

Menadion, czyli witamina K3 jest syntetyczną formą witaminy K, dlatego nie występuje naturalnie w produktach żywnościowych [2].

Witamina K – funkcje i właściwości. Jak działa na organizm?

Proces krzepnięcia krwi

Właściwości witaminy K odgrywają dużą rolę w procesie krzepnięcia krwi, gdyż jest ona niezbędna do produkcji kilku czynników potrzebnych w tym procesie. Ich niedobór będzie powodował nieprawidłowe działanie kaskady krzepnięcia krwi, co w efekcie prowadzi do nadmiernych krwawień [3].

Największe niebezpieczeństwo związane z krwawieniami występuje u noworodków, gdyż mają one niedostateczny poziom witaminy K. Wynika to z tego, że witamina K nie przechodzi w odpowiednich ilościach przez łożysko matki. Dodatkowo mleko matki ma niewielkie ilości tej witaminy. W efekcie w przeszłości często obserwowało się nagłe i poważne krwawienia (również wewnątrz organizmu) u noworodków [3,4].

Warto zaznaczyć, że wspomniane krwawienie nie musi wystąpić od razu po urodzeniu! Dzieli się ono na 3 formy:

• wczesne – pierwsze 24 godziny życia,
• klasyczne – od 2. do 7. dnia życia,
• późne – od 2. do 12. tygodnia życia [3,4].

Według Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego noworodkowi o masie powyżej 1500 g należy podać 1 mg witaminy K domięśniowo w ciągu pierwszych 6 godzin od urodzenia. U dzieci lżejszych podaje się 0,5 mg witaminy K. Późniejsza suplementacja witaminą K nie jest już potrzebna [5].

Niedobory witaminy K mogą być również niebezpieczne u dorosłych z powodu osłabienia procesu krzepnięcia krwi i ryzyka krwawień. Witaminę K stosuje się głównie do leczenia hipoprotrombinemii, czyli niedoboru protrombiny – II czynnika krzepnięcia krwi. Może być ona wywołana:

• przedawkowaniem doustnych leków przeciwzakrzepowych (np. acenokumarol – Acenocumarol WZF, warfaryna – Warfin),
• przyjmowaniem leków przeciwbakteryjnych, które niszczą naturalną florę bakteryjną jelit,
• stosowaniem leków, które hamują działanie witaminy K, np. antybiotyki o szerokim spektrum działania lub salicylany),
• w przebiegu żółtaczki mechanicznej [1,6].

Osteoporoza

Kolejną ważną funkcją witaminy K jest fakt, że jest niezbędna do działania enzymów, które odpowiadają za prawidłową strukturę i metabolizm procesów dotyczących kości i żył [1].

Prawidłowy poziom witaminy K jest niezbędny do przekształcania osteoblastów do osteocytów. Osteocyty to końcowe komórki tworzące kości. Witamina K (głównie MK-4 i MK-7) zmniejsza także procesy osteoklastogenezy, czyli tworzenia osteoklastów. Osteoklasty to z kolei komórki, tzw. kościogubne, które “niszczą” kości. W efekcie niedobory witaminy K i zaburzenia procesów z nią powiązanych mogą prowadzić do rozwoju osteoporozy i zwiększenia ryzyka złamań [1,7].

Zdrowe żyły

Niedobory witaminy K mogą prowadzić również do zwapnienia żył [1].

Jakie są skutki niedoboru witaminy K?

Niedobór witaminy K może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych związanych z zaburzeniami krzepnięcia krwi. Oto niektóre z potencjalnych skutków niedoboru witaminy K:

1. Zwiększone ryzyko krwawień;
2. Długotrwałe gojenie się ran;
3. Łatwe powstawanie siniaków;
4. Niedokrwistość;
5. Problemy z krążeniem.

Niedobór witaminy K — jak suplementować?

Witamina K, podobnie jak inne witaminy, powinna być suplementowana z rozwagą. Niedobory witaminy K, jak i jej nadmiar mogą być niebezpieczne.

Określenie odpowiedniego poziomu witaminy K na podstawie badań krwi jest trudne. Nie ma również jednoznacznych zaleceń, które określają wymagany poziom witaminy K u zdrowych ludzi. Suplementację witaminą K wprowadza się na podstawie objawów pacjenta, takich jak np.: zaburzenia krzepnięcia krwi lub postępująca osteoporoza. W tym przypadku pomocne mogą być badania określające czas krzepnięcia krwi [2].

Tabela 1. przedstawia różne wytyczne dotyczące zalecanego dziennego spożycia witaminy K.

Tabela 1. Zalecane dziennie spożycie witaminy K [1].

* Zalecane spożycie: 1 μg/kg masy ciała dziennie.

Witamina K — jakie preparaty można kupić w aptece?

W aptekach znajdziemy wiele suplementów diety z witaminą K. Kapsułki i tabletki z witaminą K są najbardziej rozpowszechnione, ale witamina K występuje także w formie do podania domięśniowego.

Witamina K w tabletkach

Witamina K w tabletkach stanowi mniejszość preparatów dostępnych w aptekach. Jednak w tabletkach występuje jedyna forma witaminy K, która dostępna jest na receptę. Poniższa tabela przedstawia wybrane preparaty z witaminą K w tabletkach.

Tabela 2. Witamina K w tabletkach.

Witamina K w kapsułkach

Największą różnorodność preparatów z witaminą K stanowią kapsułki. Wszystkie to suplementy diety dostępne bez recepty.

Tabela 3. Witamina K w kapsułkach.

Dawkowanie witaminy K w tabletkach i kapsułkach

W przypadku suplementów diety z witaminą K w tabletkach i kroplach zalecana dzienna dawka to 1 kapsułka lub tabletka podczas posiłku. Jest to bezpieczna ilość, która pokrywa rekomendowane dzienne spożycie.

Dawkowanie preparatu na receptę (Vitacon) jest bardziej skomplikowane, gdyż zależy od konkretnego przypadku i powinno zostać indywidualnie ustalone przez lekarza.

Krople z witaminą K

Dostępne są również krople z witaminą K. To dobre rozwiązanie dla osób, które nie lubią przyjmować tabletek lub kapsułek.

Tabela 4. Krople z witaminą K.

Dawkowanie kropli

Standardowe dawkowanie kropli z witaminą K, wynosi 6 kropli dziennie podczas posiłku.

Zastrzyki z witaminą K

Witamina K w formie fitomenadionu dostępna jest jedynie na receptę jako preparat Vitacon. To roztwór do wstrzykiwań. W 1 ml znajduje się 10 mg witaminy K.

Kiedy nie wolno brać witaminy K?

Witamina K jest ważnym składnikiem odżywczym, który odgrywa kluczową rolę w procesie krzepnięcia krwi. Jednak istnieją okoliczności, kiedy nie można lub nie powinno się przyjmować witaminy K lub należy to robić ostrożnie. Oto niektóre z sytuacji, w których należy zachować ostrożność lub unikać suplementacji witaminą K:

1. Przyjmowanie leków przeciwkrzepliwych (antykoagulantów): Osoby, które przyjmują leki przeciwkrzepliwne, takie jak warfaryna, często muszą kontrolować ilość witaminy K w diecie, ponieważ zmiany w jej spożyciu mogą wpływać na skuteczność tych leków.
2. Przewlekłe choroby wątroby: Osoby z przewlekłymi schorzeniami wątroby mogą mieć zaburzoną zdolność do magazynowania i przetwarzania witaminy K. W takich przypadkach należy skonsultować się z lekarzem w celu określenia potrzeby suplementacji.
3. Ciąża i karmienie piersią: Dla kobiet w ciąży lub karmiących piersią zalecane dzienne spożycie witaminy K jest zwykle pokrywane przez zrównoważoną dietę. Jednak przed rozpoczęciem suplementacji należy skonsultować się z lekarzem.
4. Alergia lub nadwrażliwość na witaminę K: Jeśli występują objawy alergii lub nadwrażliwości na witaminę K, należy natychmiast przerwać stosowanie i skonsultować się z lekarzem.

Niedobór witaminy K – czy warto suplementować? Podsumowanie

Jeśli masz zdrową, zróżnicowaną dietę, bogatą w warzywa i owoce to ryzyko niedoboru witaminy K jest niewielkie. Nie powinieneś również suplementować tabletek z witaminą K, jeśli nie masz żadnych objawów wymienionych w tekście powyżej. Co prawda okresowa suplementacja nie powinna ci zaszkodzić, ale nie ma to większego sensu.

Natomiast jeśli obserwujesz u siebie problemy z krzepnięciem krwi bądź obawiasz się o osteoporozę, to pierwsze co powinieneś zrobić to skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą i dopiero później rozważyć włączenie suplementacji preparatami z witaminą K. Pomocne w podjęciu decyzji może okazać się wykonanie badań kontrolnych.

Jeśli chcesz zwiększyć poziom witaminy K w organizmie, to najbezpieczniej będzie rozpocząć od zmiany diety i zwiększeniu w niej ilości pokarmów bogatych w witaminę K.