Skąd się bierze katar i kaszel?
Okres jesienno-zimowy sprzyja infekcjom wirusowym. Przebywanie w zamkniętych pomieszczeniach, w skupiskach ludzi, ale także mniejsza aktywność fizyczna i niewłaściwa dieta wpływają na wzrost ryzyka zachorowania. Bardzo częstym objawem infekcji jest katar i kaszel. Wirusy, które namnażają się w żywym organizmie, powodują obrzęk błony śluzowej nosa, gardła, zatok i nabłonka oddechowego.
Pojawia się katar, który na początku może być przezroczysty, a w miarę trwania infekcji gęstszy i zielonkawy. Chory człowiek zmaga się z zalegającą wydzieliną w drogach oddechowych i pojawia się kaszel. Na początku suchy, z czasem wydzielina może zmieniać konsystencję i jest łatwiej ją odkrztusić. Kaszel jest obronną reakcją organizmu na infekcję. Organizm chce pozbyć się “intruza” z dróg oddechowych. Zalegająca, gęsta wydzielina zawiera wirusy i bakterie i należy doprowadzić do jej ewakuacji z dróg oddechowych.
Jak pomóc sobie podczas kaszlu i kataru?
Na początku trwania infekcji warto wzmocnić naturalne siły obronne organizmu. Osoba zainfekowana powinna spożywać więcej ciepłych płynów, które nawodnią organizm i naturalnie rozrzedzą zalegającą wydzielinę, zarówno w jamie nosa, jak i gardle i drogach oddechowych. Dobrze sprawdzą się inhalacje z fizjologicznego lub hipertonicznego chlorku sodu, a także domowe “parówki” z wykorzystaniem ziół (tymianku, majeranku, oregano, czy gotowych preparatów Olbas Oil, Inhalol, zawierających m.in. olejek eukaliptusowy).
Krople, aerozole i inhalacje – czy przyniosą ulgę przy zielonym katarze?
Ksylometazolina i oksymetazolina
Popularne krople czy aerozole do nosa (zawierające oksymetazolinę i ksylometazolinę), powodują zmniejszenie obrzęku, poprzez zwężanie drobnych naczyń krwionośnych w nosie, dlatego ułatwiają oddychanie, a także zmniejszają ilość produkowanej wydzieliny. Stosując krople do nosa z ksylometazoliną, należy pamiętać o ich krótkim podaniu ( do 5- 6 dni, nie częściej niż 4 razy dziennie). Długotrwałe stosowanie powoduje znaczne wysuszenie błony śluzowej, jej uszkodzenie i pozbawia ją mechanizmów obronnych. Śluzówka uzależnia się od kropli i ich stosowanie jest niekorzystne, gdyż długo będzie utrzymywał się obrzęk, poza tym istnieje ryzyko uszkodzenia narządu, którym odczuwamy zapach.
Preparaty
Otrivin, Xylometazolin krople i aerozol, Sudafed, Xylogel
Inhalacje
Wirusy powodują otwarcie drogi bakteriom, które wnikają do organizmu m.in. drogą kropelkową (przez usta, nos). Po pewnym czasie od zainfekowania katar gęstnieje i zmienia kolor na żółto-zielony. W takim przypadku również sprawdzą się inhalacje z hipertonicznego roztworu chlorku sodu, które rozrzedzają zalegającą wydzielinę i ułatwią oczyszczenie nosa. Drogi oddechowe będą nawilżone i wydzielinę będzie łatwiej odkrztusić.
Preparaty
Nebu Dose hipertonic, Marimer hipertoniczny płyn do nebulizacji
Sterydy donosowe
Inną alternatywą dla zielonego kataru, który towarzyszyć może zapaleniu zatok są aerozole donosowe zawierające steryd (mometasone).
Preparaty
Nasomentin Control, Aleric spray, Momester Nasal
Obecnie dostępne są one już bez recepty i pomagają udrożnić nos, zmniejszając stan zapalny i obrzęk. Należy jednak pamiętać aby nie stosować leku długo, bez konsultacji z lekarzem, tylko od 7 do 14 dni.
Leki ziołowe – czy sprawdzą się na katar i flegmę?
Oprócz inhalacji, które powodują “odklejanie” gęstej wydzieliny od błony śluzowej, dobrą alternatywą są też preparaty ziołowe, zawierające wyciąg z goryczki, werbeny, bzu czarnego, szczawiu i pierwiosnka. Preparaty te stosuje się doustnie, w formie tabletek, bądź kropli, w ostrych i przewlekłych stanach zapalnych zatok. Ich działanie oparte jest na tradycyjnym, wieloletnim doświadczeniu. W badaniach in vitro udowodniono zmniejszoną replikację rhino i adenowirusów oraz ich działanie sekretolityczne, a więc ułatwiają pozbywanie się gęstej wydzieliny.
Preparaty
Sinupret, Sinulan Forte, Imupret, Sinuren, Respero Myrtol
Jakie są inne leki na zielony katar?
Jeśli krople udrożniające nos nie są wystarczająco skuteczne, można sięgnąć po doustne leki zawierające pseudoefedrynę. Jest to substancja obkurczająca silnie naczynia krwionośne, zmniejszając obrzęk, a tym samym ułatwia oddychanie. Leki zawierające pseudoefedrynę są przeznaczone dla osób powyżej 12 roku życia, ponieważ wykazują działanie psychoaktywne, czyli stymulujące ośrodkowy układ nerwowy.
Jakie są przeciwwskazania do stosowania pseudoefedryny?
Przeciwwskazaniem jest nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa, niewydolność nerek i wątroby, a także przerost gruczołu krokowego i jaskra. Lek może wywołać działanie ogólnoustrojowe i nasilić objawy wielu chorób (cukrzycy, jaskry, nadciśnienia tętniczego).
Preparaty
Sudafed, Gripex Zatoki, Ibuprom Zatoki
fot. Canva
Jak poradzić sobie z zalegającą flegmą?
Podczas infekcji górnych dróg oddechowych dokuczać może nam zaleganie wydzieliny. Spływający po tylnej ścianie gardła katar, prowadzi do przenoszenia wirusów i bakterii na drogi oddechowe. Stąd pojawia się flegma w drogach oddechowych. Częstym objawem jest też chrypka, trudności z mówieniem, kaszel. Zalegająca wydzielina będąca mieszaniną śluzu, bakterii i wirusów może nadkazić dalsze części układu oddechowego. Dlatego flegmę należy usuwać z dróg oddechowych.
Jak skutecznie usunąć flegmę?
Skuteczne są środki, które rozrzedzają zalegającą flegmę i ułatwiają jej odkrztuszanie a więc pozbywają się jej z układu oddechowego. Również kiedy dokucza gęsty katar, uzasadnione jest stosowanie leków działających upłynniająco na zalegającą wydzielinę.Do dyspozycji mamy wiele substancji leczniczych i ziół.
Do najpopularniejszych leków stosowanych w leczeniu flegmy zaliczamy:
- ambroksol;
- bromheksynę;
- acetylocysteinę;
- sól emską;
- wyciągi i ekstrakty ziołowe z babki lancetowatej, dziewanny i tymianku.
Leki te występują w postaci syropów, kropli, tabletek i kapsułek. Ambroksol dodatkowo występuje w formie płynu do inhalacji.
Jak działa ambroksol na flegmę?
Działa wykrztuśnie i mukolitycznie, zwiększa wydzielanie śluzu w drzewie oskrzelowym. W wyniku hydrolizy zmniejsza lepkość śluzu i umożliwia łatwiejsze odkrztuszanie. Lek poprawia czynność nabłonka oskrzeli.
Lek oprócz stosowania w infekcjach dróg oddechowych ma wskazania do stosowania w:
- astmie oskrzelowej;
- rozedmie płuc;
- rozstrzeniu oskrzeli;
- mukowiscydozie;
- ostrym i przewlekłym zapaleniu oskrzeli.
Kto powinien ostrożnie stosować lek?
- Pacjenci z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy powinni zachować ostrożność, ze względu na drażniące działanie leku na błonę śluzową żołądka, a także osoby wrażliwe na substancję czynną i pomocnicze oraz dzieci poniżej 2 roku życia.
- Osoby unieruchomione, leżące lub z osłabionym odruchem kaszlowym, po podaniu leku powinny być w miarę możliwości poddane odsysaniu.
Podczas leczenia nie należy stosować leków przeciwkaszlowych, gdyż spowoduje to zaleganie wydzieliny i osłabi odruch kaszlu, może wówczas dojść do wtórnego nadkażenia dalszych części układu oddechowego.Istotną informacją jest, że początkowo u pacjentów z astmą oskrzelową może dojść do zaostrzenia objawów (wzmożony odruch kaszlu).
Niemniej jednak jest to lek pierwszego rzutu w infekcjach oskrzeli u astmatyków. Nie powoduje bowiem uwalniania histaminy – przekaźnika powodującego zaostrzenie objawów astmy, pochodzenia alergicznego.
Preparaty
Ambrosol syrop, Mucosolvan syrop, tabletki, płyn do inhalacji, Flavamed,
Bromheksyna – czy pomaga na flegmę?
Podobnie jak ambroksol jest lekiem mukolitycznym, zmniejszającym gęstość i lepkość wydzieliny oskrzelowej. Ulega efektowi pierwszego przejścia przez wątrobę i jej aktywnym metabolitem jest właśnie ambroksol.Podczas stosowania leku należy dbać o nawodnienie organizmu, ponieważ lek będzie działał efektywniej i łatwiejsze będzie rozrzedzenie zalegającej flegmy. Podobnie jak ambroksol bromheksyna zwiększa biodostępność, a więc stężenie niektórych antybiotyków we krwi (amoksycylina, doksycyklina, erytromycyna, cefuroksym). Ma to szczególne znaczenie podczas infekcji bakteryjnej, gdzie konieczna jest antybiotykoterapia.
Kto powinien stosować lek ostrożnie?
Podobnie jak w przypadku ambroksolu, osoby z czynną chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy powinny zachować ostrożność w stosowaniu leku, a także pacjenci z osłabionym odruchem kaszlowym, ciężką niewydolnością wątroby i nerek. Podczas leczenia należy unikać stosowania leków przeciwkaszlowych, które osłabiają odruch odkrztuszania i mogą zwiększyć ryzyko zalegania bakteryjnej wydzieliny w oskrzelach.
Acetylocysteina na flegmę
Jest pochodną aminokwasu cysteiny, działa sekretolitycznie, czyli upłynnia wydzielinę oraz sekretomotorycznie, czyli umożliwia jej odkrztuszenie i wydalenie z dróg oddechowych. Poprzez wpływ na mostki dwusiarczkowe w wydzielinie, rozcina je i zmniejsza lepkość zalegającej flegmy.
Kto powinien stosować lek z ostrożnością?
Tak jak w przypadku ambroksolu i bromheksyny, pacjenci z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy powinni skonsultować się z lekarzem. Lek bowiem powoduje podrażnienie błony śluzowej żołądka. Pacjenci z ostrymi napadami astmy powinni unikać leku, lek zwiększa bowiem wydzielanie histaminy-biologicznie czynnej substancji, która może kurczyć oskrzela i powodować duszność.
Jakie działania niepożądane może wywołać acetylocysteina?
Może powodować bóle i zawroty głowy, reakcje alergiczne oraz szumy uszne. Pojawić mogą się również bóle brzucha, nudności, wymioty a także biegunka. Acetylocysteina może osłabić działanie niektórych antybiotyków. Ta teza znajduje się obecnie w sferze badań naukowców.
Kto może stosować lek?
Lek jest przeznaczony dla dzieci i dorosłych. Dobowa dawka 600 mg jest przeznaczona dla dzieci powyżej 14 roku życia i dorosłych. Lek występuje w tabletkach do sporządzenia zawiesiny a dla młodszych dzieci w syropie.
Jak długo można stosować lek?
Acetylocysteinę można stosować nie dłużej niż 4-5 dni bez konsultacji z lekarzem. Po tym czasie, gdy objawy są nadal nasilone konieczna jest wizyta u lekarza, w celu postawienia diagnozy i wdrożenia odpowiedniego leczenia.
Syntetyczna sól emska
Produkt ma działanie wykrztuśne i alkalizujące. Pobudza wydzielanie śluzu w drogach oddechowych. Zawarty w leku wodorowęglan sodu alkalizuje wydzielinę, upłynnia ją i ułatwia wykrztuszanie. Wskazaniem do stosowania leku są choroby zapalne oskrzeli, lek można stosować także w astmie.
Jak dawkować Sal ems?
Tabletkę należy rozpuścić w szklance ciepłej wody lub mleka i wypić. Stosuje się od jednej do dwóch tabletek trzy razy na dobę.
Na rynku aptecznym dostępne są też tabletki do ssania. Stosuje się je do 4-5 razy na dobę. Ulegają stopniowemu rozpuszczeniu w jamie ustnej. Upłynniają wydzielinę i pomagają w pozbyciu się flegmy. Mogą być również stosowane w przypadku chrypki.
Kto nie powinien stosować soli emskiej?
Osoby z nadwrażliwością na składniki leku, pacjenci z rozpoznaną gruźlicą i krztuścem nie powinni stosować preparatów z solą emską. Ostrożność powinni zachować pacjenci z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy, a także z nawracającymi zakażeniami dróg moczowych i kamicą nerkową.
Preparaty
Sal Ems, Tabletki emskie z Wadowic
Podsumowanie
Leki pomagające pozbyć się kataru oraz zalegającej flegmy należy stosować zgodnie z zaleceniami. Leków wykrztuśnych nie powinno stosować się późnym popołudniem i wieczorem z uwagi na potrzebę odkrztuszania wydzieliny, co może zakłócić nocny wypoczynek a także sprzyjać nieefektywnemu odkasływaniu. Oprócz preparatów z aptecznej półki należy pamiętać o odpowiedniej podaży płynów, które nawodnią i nawilżą organizm a także drogi oddechowe.
Zioła w postaci naparów, wyciągów czy syropów dobrze się sprawdzają w mniej nasilonych objawach infekcji. Mają udokumentowane działanie wspierające odporność i właściwie stosowane są bezpieczną alternatywą dla syntetycznych leków. Należy pamiętać, że podczas domowego leczenia, gdy nastąpi pogorszenie samopoczucia (gorączka, suchy kaszel, trudności z oddychaniem) należy skontaktować się z lekarzem.
