Bóle mięśni i stawów — przyczyny. Gdzie leży ich źródło?
Bóle w narządach ruchu mają na początku charakter ostry, tępy lub rozlany. Odczuwanie dolegliwości pogłębia się w czasie na skutek rozwoju stanu zapalnego i przechodzi w stan chroniczny. Bóle mięśniowo-szkieletowe mogą mieć różne przyczyny, takie jak:
- Urazy: Najczęstszą przyczyną bólów mięśniowo-szkieletowych są urazy takie jak skręcenia, zwichnięcia, złamania, naderwania czy przemieszczenia kości, stawów, mięśni, ścięgien, więzadeł lub nerwów;
- Przeciążenie: Powtarzające się ruchy, nadmierne obciążenie lub wykonywanie niewłaściwych technik podczas aktywności fizycznej może prowadzić do przeciążenia mięśni i stawów, co może powodować ból;
- Nieprawidłowa postawa: Nieprawidłowa postawa ciała, zarówno w czasie snu, jak i podczas wykonywania codziennych czynności, może wywoływać napięcie i ból mięśniowo-szkieletowy;
- Stres i napięcie emocjonalne: Silny stres, napięcie emocjonalne i niepokój mogą wpływać na napięcie mięśniowe, co z kolei może prowadzić do bólu mięśniowo-szkieletowego;
- Choroby zapalne i przewlekłe: Choroby takie jak zapalenie stawów, fibromialgia, czy zwyrodnienie stawów mogą powodować bóle mięśniowo-szkieletowe;
- Inne czynniki: Inne czynniki, takie jak nieodpowiednia dieta, brak aktywności fizycznej, nadmierne obciążenie psychiczne lub fizyczne, nieprawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, mogą również przyczyniać się do bólów mięśniowo-szkieletowych [8,9].
Bóle mięśniowo-stawowe i ich czynniki ryzyka. Co sprzyja występowaniu bólu?
Istnieją czynniki ryzyka związane z wystąpieniem bólu mięśni i stawów. Okazuje się na przykład, że płeć ma spore znaczenie. Kobiety są obarczone znacznie większym ryzykiem wystąpienia bólu pleców, szyi, kolan. Poza tym bólom mięśniowo-stawowym sprzyjają choroby narządu ruchu (np. stany zwyrodnieniowe, reumatoidalne zapalenie stawów), predyspozycje genetyczne, regularne przeciążenia konkretnych partii mięśniowo — szkieletowych (np. praca w jednej, wymuszonej pozycji) [1].
Co stosować na ból mięśni?
Na pierwszy plan wysuwa się leczenie farmakologiczne i niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). NLPZ eliminują procesy prowadzące do powstania stanu zapalnego, a więc większej bolesności, ograniczenia ruchomości, obrzęku. Można je stosować w formie doustnej (tabletki, kapsułki, saszetki), lub miejscowo w formie żelu/kremu/maści do smarowania bolącej okolicy. Miejscowe stosowanie NLPZ jest zalecane zwłaszcza u osób starszych, ponieważ leki nie wchłaniają się w dużym stopniu do krążenia i nie powodują przez to wielu działań niepożądanych związanych z podaniem doustnym [2].
W monoterapii (czyli jako pojedyncze leki) NLPZ służą do zwalczania bólu słabego do umiarkowanego. Do pokonania intensywniejszego bólu u pacjenta lekarz może wybrać lek łączący NLPZ z drugą substancją przeciwbólową.
Tabletki na ból mięśni. Dexak czy Opokan?
Dexak (deksketoprofen) oraz Opokan (meloksykam) należą do NLPZ często zalecanych w bólach mięśni i narządu ruchu w ogóle. Oba są lekami przyjmowanymi doustnie. Istnieją jednak między nimi dość istotne różnice.
Mechanizm działania
Dexak (deksketoprofen) jest klasycznym niesteroidowym lekiem przeciwzapalnym, enancjomerem znanego i stosowanego powszechnie ketoprofenu. Działanie leku polega na hamowaniu dwóch enzymów: COX-1 i COX-2, niezbędnych do rozwoju stanu zapalnego [3].
Opokan (meloksykam) z kolei w większym stopniu hamuje aktywność COX-2 niż COX-1.
Postać leku
Dexak występuje w postaci tabletek powlekanych oraz w formie granulatu do rozpuszczenia w wodzie (pod nazwą Dexak SL). Tabletki powlekane mają linię dzielącą, a zatem można je podzielić na równe dawki. Jedna tabletka zawiera 25 mg deksketoprofenu, a jedna saszetka zawiera 12,5 lub 25 mg deksketoprofenu. Po podaniu tabletek lek działa już po 30 minutach, po podaniu granulatu już po 15-20 minutach. W ciągu doby można przyjąć maksymalnie 75 mg deksketoprofenu w 2-3 podzielonych dawkach, zaś u osób starszych nie należy przekraczać 50 mg na dobę [3].
Opokan 7,5 mg, dostępny bez recepty, ma postać tabletek rozpadających się w jamie ustnej. Jest wygodniejszy do stosowania niż Dexak, ponieważ nie wymaga popijania wodą — tabletka powinna rozpuścić się powoli w jamie ustnej. Dawka 7,5 mg jest przeznaczona do przyjmowania raz na dobę. Meloksykam nie działa jednak tak szybko, jak deksketoprofen, bo maksymalne stężenie we krwi osiąga po czasie od 2 (zawiesiny) nawet do 6 godzin (tabletki, kapsułki). Stabilne stężenie we krwi, a więc stabilne działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne lek osiąga po 3-5 dniach. Nie jest zatem przeznaczony do podawania w atakach ostrego bólu. Bez konsultacji z lekarzem może być przyjmowany maksymalnie do 7 dni [3].
Kiedy stosować Dexak, a kiedy Opokan?
Wskazaniem do stosowania Dexaku są łagodne do umiarkowanych bóle mięśniowo — szkieletowe, a także np. bolesne miesiączkowanie.
Opokan natomiast w dużym stopniu przenika do mazi stawowej, dlatego przeznaczony jest do zwalczania bólu i stanu zapalnego w stawach i mięśniach (np. bólów kręgosłupa, kolan, pleców) w chorobach zwyrodnieniowych stawów, a także w zaostrzeniach reumatoidalnego zapalenia stawów [3].
Przeciwwskazania tabletek przeciwzapalnych na ból mięśni
Oba leki mają podobne przeciwwskazania, charakterystyczne dla niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Nie należy ich stosować w sytuacji, gdy:
- chory ma uczulenie na inne NLPZ (ibuprofen, diklofenak, ketoprofen itp.) oraz aspirynę;
- chory ma czynną chorobę wrzodową lub w przeszłości miał krwawienia z przewodu pokarmowego;
- pacjent ma chorobę Leśniowskiego — Crohna lub inne stany zapalne jelit, w sytuacji ciężkiej niewydolności wątroby;
- pacjent cierpi z powodu ciężkiej niewydolności nerek, niewydolności układu krążenia;
- pacjent choruje dodatkowo na alergiczny nieżyt nosa lub astmę;
- chory jest odwodniony;
- pacjentka jest w III trymestrze ciąży [3].
Dexak jest bezpieczny w trakcie laktacji, obarczony minimalnym ryzykiem dla karmionego dziecka [4]. Dla Opokanu należy jednak poszukać bezpieczniejszej alternatywy, choć i w tym przypadku ryzyko dla dziecka jest stosunkowo niewielkie [5]. Mimo to w charakterystykach produktu leczniczego oraz w ulotkach obu leków znajduje się informacja o przeciwwskazaniu w trakcie karmienia piersią [3].
Najczęstsze działania niepożądane
Do najbardziej istotnych działań niepożądanych Dexaku i Opokanu należy wpływ na układ pokarmowy. Mechanizm działania leków polega m.in. na hamowaniu produkcji prostaglandyn, w tym także tych chroniących śluzówkę przewodu pokarmowego. Mogą więc powodować zmiany zapalne śluzówki żołądka i dwunastnicy, owrzodzenia i krwawienia z przewodu pokarmowego [3].
Uwagi praktyczne
Dexaku nie należy podawać z posiłkiem, ponieważ jedzenie opóźnia wchłanianie leku. Najlepiej jest podać lek minimum 30 minut przed jedzeniem. Pokarm z kolei nie wpływa na szybkość ani stopień wchłaniania meloksykamu, dlatego Opokan można podawać również po posiłku.
Dexak SL zawiera sacharozę, co trzeba uwzględnić w przypadku chorych na cukrzycę. Opokan jest słodzony aspartamem, który nie wpływa na poziom glikemii u chorych na cukrzycę.
Oba leki nie zawierają laktozy [3].
Jak bezpiecznie stosować Dexak i Opokan?
Oto kilka praktycznych wskazówek dotyczących bezpiecznego stosowania leków przeciwbólowych, w tym Dexaku i Opokanu:
- Skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą: Przed rozpoczęciem stosowania jakichkolwiek leków przeciwbólowych, zawsze warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Mogą oni pomóc w doborze odpowiedniego leku, uwzględniając indywidualne potrzeby i ewentualne przeciwwskazania.
- Przestrzegaj dawek i zaleceń: Nie przekraczaj zalecanej dawki leku ani nie stosuj go dłużej, niż zalecają lekarz lub instrukcje na opakowaniu. Należy również dokładnie przeczytać ulotkę i zastosować się do wszelkich zaleceń dotyczących przyjmowania leku.
- Unikaj nadużywania: Leki przeciwbólowe powinny być stosowane tylko w przypadku potrzeby. Unikaj praktykowania samoleczenia i regularnego stosowania leków przeciwbólowych bez zaleceń lekarza.
- Unikaj stosowania wielu leków jednocześnie bez konsultacji: Jeśli bierzesz inne leki, w tym suplementy diety, skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, aby upewnić się, że nie ma ryzyka niepożądanych interakcji między nimi.
- Śledź swoje objawy: Zażywanie leków przeciwbólowych może pomóc w złagodzeniu objawów, ale nie eliminuje przyczyny bólu. Warto monitorować swoje objawy i skonsultować się z lekarzem, jeśli ból się utrzymuje lub pogarsza.
- Pozostań świadomym: Przeczytaj ulotkę leku, aby dowiedzieć się o możliwych skutkach ubocznych i przeciwwskazaniach. W razie wątpliwości lub pytań zawsze należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.
Jakie są domowe sposoby na ból mięśni i stawów?
Jeśli chodzi o naturalne sposoby na zmniejszenie bólu mięśni, warto spróbować:
- Zimne okłady: Nakładanie lodu lub chłodnego okładu na bolące mięśnie może pomóc w zmniejszeniu bólu i obrzęku;
- Maści chłodzące lub rozgrzewające;
- Ćwiczenia oddechowe i medytacja: Metody te mogą pomóc w zmniejszeniu stresu i napięcia mięśniowego, które mogą przyczynić się do bólu mięśniowego;
- Masaż: Profesjonalny masaż terapeutyczny lub automasaż mięśni za pomocą wałka do masażu, może pomóc w zwiększeniu przepływu krwi i rozluźnieniu napiętych mięśni, co przyczynia się do zmniejszenia bólu mięśniowego [6,7].
