Hiperkaliemia — co to jest?
Potas jest bardzo ważnym pierwiastkiem, koniecznym do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, mięśni i serca. Potas do organizmu jest dostarczany wraz z pożywieniem i pokarmami, a jego prawidłowe stężenie we krwi jest regulowane przez nerki. Prawidłowe stężenie potasu we krwi powinno znajdować się w zakresie 3,5–5,5 mmol/l. O łagodnej hiperkaliemia można mówić przy stężeniu potasu 5,6–6,5 mmol/l, 6,6–7,5 mmol/l oznacza umiarkowaną hiperkaliemię, a ciężka to stężenie potasu powyżej 7,5 mmol/l [1].
Co powoduje nadmiar potasu?
- upośledzone wydalanie potasu przez nerki z moczem np. w przebiegu uszkodzenia nerek, niedoczynności nadnerczy lub w sytuacji stosowania leków, które zmniejszają wydalanie potasu przez nerki, takich jak inhibitory konwertazy angiotensyny np. enalapryl czy kaptopryl, blokery receptora angiotensynowego np. losartan czy walsartan, diuretyki oszczędzające potas, takie jak np. spironolakton czy amiloryd, niesteroidowe leki przeciwzapalne np. diklofenak czy ibuprofen, leki immunosupresyjne np. cyklosporyna i leki przeciwdrobnoustrojowe np. ketokonazol;
- zbyt duża podaż potasu z pokarmu lub suplementów diety, ale połączona z niewydolnością nerek lub przyjmowaniem leków, które hamują wydalanie potasu z moczem;
- może być spowodowany uwolnieniem dużych ilości potasu z komórek, chociażby w przypadku rozpadu guza nowotworowego, hemolizy, rozpadu dużych krwiaków czy kwasicy cukrzycowej lub metabolicznej [2].
Jakie są objawy hiperkaliemii?
Objawy hiperkaliemii najczęściej dają o sobie znać, gdy stężenie potasu we krwi zaczyna się szybko zwiększać. Z reguły łagodna hiperkaliemia przebiega bezobjawowo. Najczęściej występującymi objawami są:
- osłabienie mięśni, które może objawiać się nawet problemami ze wstawaniem z pozycji siedzącej czy wchodzeniem po schodach;
- porażeniem mięśni, szczególnie w kończynach dolnych;
- osłabieniem organizmu i szybkim męczeniem się (osłabione mięśnie oddechowe);
- duszności;
- bradykardia (wolne tętno);
- zdezorientowanie;
- mrowienie;
- w skrajnych przypadkach zatrzymanie pracy serca i nagłego zgonu [1,2].
Jak wygląda leczenie niewielkiego nadmiaru potasu?
Najważniejsze w leczeniu hiperkaliemii jest usunięcie przyczyny jej wystąpienia. Oprócz znalezienia i wyeliminowania przyczyny podaży zbyt dużej ilości potasu ważne jest również usunięcie jego nadmiaru, który stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta. W przypadkach łagodnej hiperkaliemii lekarz z reguły zmienia leki lub ich dawkowanie, jeśli to one spowodowały jej wystąpienie oraz zaleca unikanie produktów spożywczych bogatych w potas, takich jak ziemniaki, pomidory, owoce itd. Nie podaje się również płynów dożylnych zawierających potas ani leków zawierających potas [2,3].
Zaawansowana hiperkaliemia — jak wygląda leczenie?
- gdy w przebiegu hiperkaliemii stwierdza się zmiany w EKG lub stanowi zagrożenie dla pacjenta, konieczna jest hospitalizacja;
- usunąć potas z organizmu można przy pomocy żywic jonowymiennych podawanych doustnie lub doodbytniczo;
- u pacjentów z groźnymi uszkodzeniami nerek najskuteczniejszą metodą usunięcia potasu z organizmu są dializy, najczęściej stosuje się hemodializę;
- stosuje się również leki wymienione w kolejnym akapicie;
- podczas leczenia regularnie kontroluje się stężenie potasu we krwi, aby ocenić skuteczność leczenia i odpowiednio go pokierować [2,3].
Jakie leki stosować na obniżenie potasu?
- w nagłych przypadkach stosuje się dożylny wlew glukozy i insuliny, dzięki czemu potas z krwi zostaje przetransportowany do komórek, co, mimo że nie prowadzi do zmniejszenia jego ilości w organizmie, zmniejsza ryzyko zatrzymania akcji serca;
- salbutamol podawany w nebulizacji np. Aspulmo czy Ventolin ma działanie zbliżone do wlewu glukozy, czy insuliny, transportując nadmiar potasu z krwi do komórek;
- wapń podawany w formie dożylnej np. Calcium chloratum WZF 10% nie zmniejsza stężenia potasu we krwi, ale chroni serce i znacznie zmniejsza ryzyko jego zatrzymania;
- przydatne są leki moczopędne zwiększające wydalanie potasu z moczem jak, chociażby furosemid (np. Furosemidum Polpharma czy Furosemidum Polfarmex) lub torasemid (np. Diuver czy Toramide) [2,3].
Podsumowanie
Hiperkaliemia najczęściej jest spowodowana zaburzeniami czynności nerek lub stosowaniem leków. W większości przypadków, gdy nerki pracują prawidłowo. Hiperkaliemia, jeśli występuje, to nie daje żadnych objawów i nie wymaga hospitalizacji. Jednak w przypadku, gdy jest zaawansowana i można zauważyć zmiany w odczycie EKG, to może stanowić nawet stan zagrożenia życia i wymaga hospitalizacji. Leczenie polega na eliminacji jej przyczyny oraz zmniejszenia podaży potasu. Jako leki sprawdzają się m.in. leki moczopędne czy salbutamol w postaci wziewów. Stosowane są również wlewy dożylne glukozy, insuliny lub zawierające jony wapnia. W każdym przypadku, jeżeli występuje podejrzenie hiperkaliemii, warto zbadać poziom potasu we krwi i udać się do lekarza.
