Czym jest propranolol?
Propranolol jest antagonistą receptorów adrenergicznych β1 i β2. Blokada ta powoduje zmniejszenie częstotliwości rytmu serca, obniżenie ciśnienia tętniczego. Podczas wysiłku nie pozwala na skok ciśnienia. Działa ochronnie na serce, dlatego znalazł zastosowanie w prewencji zawałów serca. Głównie wykorzystuje się go w leczeniu nadciśnienia tętniczego i zaburzeń rytmu serca [2].
Kiedy stosuje się propranolol?
Wskazaniami do stosowania propranololu są następujące sytuacje:
- nadciśnienie tętnicze;
- leczenie dławicy piersiowej;
- prewencja wtórna i pierwotna zawału serca u pacjentów z chorobą wieńcową;
- profilaktyka migreny;
- leczenie drżenia samoistnego;
- zmniejszenie lęku sytuacyjnego i uogólnionego;
- profilaktyka krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego u pacjentów z nadciśnieniem wrotnym i żylakami przełyku;
- leczenie wspomagające w przypadku nadczynności tarczycy i przełomu tarczycowego;
- leczenie kardiomiopatii przerostowej;
- postępowanie okołooperacyjne w przypadku guza chromochłonnego nadnerczy.
Choć propranolol jest stosowany głównie w leczeniu nadciśnienia tętniczego i innych chorób układu krążenia, to przyjrzyjmy się również jego innym, mniej oczywistym zastosowaniom.
Propranolol a migrena
Migrena jest schorzeniem charakteryzującym się występowaniem bólu głowy, który może się utrzymywać nawet do 72 godzin. Może występować z aurą lub bez. Ta druga wersja występuje najczęściej i oprócz bólu głowy może objawiać się światłowstrętem, nudnościami czy fonofobią. Aura to inaczej zaburzenia widzenia, czucia czy mowy. Są one odwracalne i występują najczęściej przed atakiem bólu [1].
Propranolol znalazł zastosowanie w zapobieganiu powstawania napadów migreny. Mechanizm działania polega na hamowaniu uwalniania noradrenaliny i serotoniny w ośrodkowym układzie nerwowym. W obecnym systemie leczenia propranolol jest lekiem pierwszego rzutu w terapii migreny. Skutecznie zapobiega jej napadom. Jest stosowany w dawce 160 mg na dobę [3].
Czy propranolol uspokaja?
Propranolol jest nieselektywnym beta-blokerem. Oznacza to, że jego miejscem działania nie jest tylko układ krążenia i serce, ale wszystkie receptory beta rozmieszczone w organizmie. Oddziaływając na receptory beta w ośrodkowym układzie nerwowym, propranolol może zmniejszać lęk, niepokój, a także tremę. Leczenie ostrego lęku sytuacyjnego wymaga stosowania 40 mg propranololu na dobę. Lęk uogólniony wymaga zazwyczaj przewlekłego leczenia: najczęściej stosuje się 40 mg dwa razy na dobę. Dawkę można zwiększyć do 40 mg trzy razy na dobę.
Drżenie samoistne i propranolol — czy jest skuteczny?
Drżenie samoistne jest najczęściej występującym zaburzeniem ruchowym. Występuje ono głównie u pacjentów starszych, zwłaszcza po 65. roku życia. Według danych literaturowych propranolol jest skuteczny w leczeniu drżenia niemal w 50% przypadków. W leczeniu drżenia samoistnego stosuje się od 80 mg do 160 mg propranololu na dobę, przy czym leczenie zawsze rozpoczyna się od najmniejszych możliwych dawek.
Propranolol — dawkowanie
Dawki propranololu należy ustalać indywidualnie, zależnie od stanu zdrowia pacjenta. Niemniej, u dorosłych pacjentów stosuje się od 30 mg do 320 mg propranololu, w zależności od wskazania do stosowania i nasilenia objawów choroby.
Rano czy wieczorem?
Pora przyjęcia tabletki nie ma większego znaczenia w przypadku propranololu. Jednocześnie dane na temat jego szybkości działania i wchłaniania dotyczą sytuacji, gdy propranolol jest przyjmowany na czczo. Chcąc osiągnąć podobne wartości, również należy przyjąć go przed posiłkiem.
Propranolol — po jakim czasie działa?
Po podaniu doustnym propranolol wchłania się całkowicie z przewodu pokarmowego. Maksymalne stężenie u pacjentów, którzy przyjmują lek na czczo, występuje po około 1-2 godzinach od przyjęcia dawki. Niestety propranolol ulega szybkiemu rozpadowi w organizmie, a czas jego połowicznego rozpadu wynosi 3-6 godzin.
Kiedy nie stosować propranololu?
Pomimo że propranolol spośród leków na migrenę posiada najkorzystniejszy bilans skuteczności do działań niepożądanych, nie jest to lek dla każdego. Jest przeciwwskazany w:
- astmie oskrzelowej: blokada receptorów β2 powoduje skurcz oskrzeli;
- niedociśnieniu tętniczym: propranolol jest lekiem najczęściej stosowanym w nadciśnieniu tętniczym, stąd zastosowanie go u osób ze zbyt niskim ciśnieniem w terapii migreny może spowodować zbyt niski spadek ciśnienia;
- bradykardii: lek obniża siłę i częstotliwość skurczu serca, więc u pacjenta z bradykardią propranolol nasili ten efekt;
- osoby uprawiające aktywność fizyczną: propranolol może powodować ortostatyczne spadki ciśnienia oraz pogorszenie tolerancji wysiłku, z tego względu podczas uprawiania sportu mogłoby dochodzić do omdleń [2,3].
Czy propranolol jest bezpieczny, czyli jakie działania niepożądane może wywołać?
Receptory β-adrenergiczne rozmieszczone są niemal w całym organizmie, stąd zastosowanie propranololu niesie za sobą ryzyko działań niepożądanych. Do najczęstszych należą zaburzenia nastroju, koszmary nocne, depresja, bradykardia, skurcz oskrzeli, hipotonia ortostatyczna. Obserwowane są również zaburzenia w gospodarce węglowodanowej. W związku z tym u pacjentów z cukrzycą należy zachować szczególną ostrożność [2,3].
Czy propranolol to psychotrop?
Choć propranolol rzeczywiście może wpływać na nasz nastrój, poziom lęku i nerwy, nie należy on do grupy leków psychotropowych. Jest nieselektywnym beta-blokerem, który charakteryzuje się inną budową chemiczną i innym mechanizmem działania, w porównaniu do tzw. psychotropów.
Propranolol a alkohol — czy można łączyć?
Etanol zawarty w napojach alkoholowych może zmniejszać stężenie propranololu we krwi. W związku z tym jego efekt leczniczy będzie osłabiony. Nie zaleca się zatem łączenia propranololu z alkoholem.
