Antybiotyki a słońce — czy istnieje między nimi zależność?
Niektóre substancje lecznicze, w tym antybiotyki, mają taką właściwość, że wywołują szereg chemicznych zmian w skórze, co w kontakcie ze słońcem, prowadzi do pojawienia się wysypki, zaczerwienienia i podrażnień. Reakcję określa się mianem fotowrażliwości lub fotosensytyzacji [1].
Fotowrażliwość możemy podzielić na dwa rodzaje:
- Fotouczulenie, które jest reakcją alergiczną i zwykle nie pojawia się natychmiast po kontakcie z promieniowaniem UV. Reakcje skórne bardzo często pojawiają się dopiero kilka dni, np. po opalaniu się, dlatego czasami można tego nie powiązać z działaniem leku.
- Fototoksyczność, czyli reakcja spowodowana nadwrażliwością komórek skóry na promieniowanie UV. Ten rodzaj fotowrażliwości występuje najczęściej. Efekty skórne pojawiają się dość szybko – nawet do kilku godzin po ekspozycji [1,2].
Antybiotyk a opalanie
W trakcie terapii niektórymi antybiotykami powinniśmy zrezygnować z opalania. Reakcje fotowrażliwości mają to do siebie, że nie zawsze mogą wystąpić. Prawdopodobieństwo wystąpienia podrażnień jest większa po niektórych antybiotykach, a mniejsza po innych. Czasami bywa tak, że dana osoba doświadczyła reakcji skórnej podczas jednej terapii, ale wysypka nie pojawiła się po kontakcie ze słońcem w trakcie drugiej terapii w innym okresie. To całkowicie normalne i może się tak stać [1].
Jeśli chodzi o antybiotyki i opalanie to zawsze powinniśmy być ostrożni.
Antybiotyk a solarium
A jak wygląda sytuacja w trakcie zażywania antybiotyku i chodzenia na solarium? Czynnikiem fotouczulającym jest promieniowanie UV. Z tego względu nie ma znaczenia czy się opalamy, czy korzystamy z solarium. Nieprzyjemne podrażnienia skóry i poparzenia mogą wystąpić po opalaniu, jak i po solarium [1].
Które antybiotyki są niebezpieczne na słońcu?
Czy po każdym antybiotyku nie można wychodzić na słońce? Na szczęście nie. Tylko niektóre związki mają potencjał fotosensytyzujący.
Beta-laktamy
Jeśli chodzi o antybiotyki beta-laktamowe, to niebezpieczne w kwestii ekspozycji na słońce są:
- ceftazydym (Ceftazidime MIP Pharma),
- cefotaksym (Cefotaxim-MIP, Biotaksym) [2].
Ceftazydym zwiększa podatność na poparzenia słoneczne, czyli sprawia, że nawet w niewielkim słońcu, przez krótki czas, można nabawić się poparzenia. Cefotaksym może spowodować pojawienie się niebezpiecznym zmian skórnych związanych z zaburzeniem krążenia żylnego i pojawienia się pajączków [2].
Powyższe antybiotyki w większości przypadków stosuje się tylko w lecznictwie szpitalnym.
Amoksycylina
A co z najbardziej popularnym antybiotykiem z tej grupy, czyli amoksycyliną? Występuje ona w lekach, takich jak Amotaks, Ospamox, Hiconcil lub w połączeniu z kwasem klawulanowym, np. w Augmentin, Taromentin czy Ramoclav?
Amoksycylina nie ma potwierdzonej działałności fototoksycznej lub fotouczulającej, dlatego jest antybiotykiem bezpiecznym podczas opalania się.
Tetracykliny
Antybiotyki z grupy tetracyklin mogą wywołać bardzo poważne reakcje fototoksyczne. Do takich leków należy doksycyklina (Unidox Solutab, Efracea, Doxycylinum TZF), po której może pojawić się paląca wysypka, rumień liszajowaty lub fotoonycholiza. Niebezpieczna w kontakcie ze słońcem jest też tetracyklina (Pylera, Tetracyclinum TZF), po której może dojść do pokrzywki, pseudoporfirii i fotoonycholizy. Tetracyklina dostępna jest także w preparach do stosowania na skórę, na które również trzeba uważać [2].
Fluorochinolony
Antybiotyki z grupy fluorochinolonów mogą doprowadzić do poważnym podrażnień skórnych z powodu fotouczulenia oraz fototoksyczności [2].
W przypadku fluorochinolonów bardzo dużo leków daje niepożądane reakcje ze słońcem. Poniższy diagram prezentuje potencjał fototoksyczny – od najsłabszego, do najmocniejszego.
Moksyfloksacyna < Ofloksacyna < Norfloksacyna < Levofloksacyna < Cyprofloksacyna [2]
Trimetoprim
Pomimo tego, że trimetoprim nie jest antybiotykiem a chemioterapeutykiem, to warto zwrócić uwagę na niego w kwestii reakcji fotowrażliwości. Po terapii lekami z trimetoprimem nie powinniśmy się opalać ani chodzić do solarium, bo może to wywołać podrażnienia skóry. Trimetoprim znajdziemy w produktach, takich jak Biseptol, Bactrim Forte, Urotrim [1,2].
Czy przy antybiotyku można wychodzić na słońce?
Co robić, jeśli jesteśmy w trakcie antybiotykiem z powyższej listy? Czy musimy całkowicie unikać słońca, a najlepiej nie wychodzić z domu? Czy przy antybiotyku można wychodzić na słońce?
Podczas terapii takimi lekami wskazana jest ostrożność. Jeśli to możliwe nie powinniśmy przebywać w pełnym słońcu między 10:00 a 16:00, czyli wtedy, kiedy promieniowanie UV jest najsilniejsze. Jeśli nie mamy innej możliwości, to powinniśmy osłonić skórę ubraniem, np. założyć koszulę z długim rękawem i długie spodnie. W przypadku kiedy pewnych części ciała nie da się osłonić (np. twarz), to powinniśmy zastosować krem z filtrem (minimum 30 SPF, a najlepiej 50 SPF) [1].
Pamiętajmy też, że promieniowanie UV nie jest wydzielane tylko przez słońce lub lampy w solarium. Uważajmy podczas zabiegów fizjoterapeutycznych, w których także używa się lamp UV.
Ile dni po antybiotyku można się opalać?
Na sam koniec pozostaje pytanie: “Ile dni po antybiotyku można się opalać?”. Kiedy będziemy bezpieczni i wolni od ewentualnej reakcji niepożądanej? Bardzo trudno odpowiedzieć na to pytanie, gdyż wiele zależy od zewnętrznych czynników. Dla bezpieczeństwa przyjmijmy okres 2 tygodni od zakończenia kuracji antybiotykiem. W tym okresie korzystajmy z filtrów UV.
