Co to jest pokrzywka?
Pokrzywka wg definicji EAACl/GA2LEN/EDF/WAO (European Academy of Allergy and Clinical Immunology, Global Allergy and Asthma European Network, European Dermatology Forum, World Allergy Organization) z 2013 r. jest dermatozą charakteryzującą się występowaniem bąbla pokrzywkowego i/lub obrzęku naczynioruchowego. Jeżeli objawy utrzymują się przez co najmniej 6 tygodni, wówczas można mówić o pokrzywce przewlekłej. Dzieli się ją na przewlekłą pokrzywkę spontaniczną (CSU), w której brak jest czynnika indukującego i nie jest znana jej przyczyna, oraz na przewlekłą pokrzywkę indukowaną, gdzie obecny jest czynnik indukujący [1] .
Przyczyny pokrzywki
Alergia
- leki (np. antybiotyki, najczęściej pochodne penicyliny; niesteroidowe leki przeciwzapalne);
- pyłki roślin (najczęściej sezonowo);
- sierść zwierząt domowych;
- żywność (np. orzechy, mleko, jajka, owoce morza);
- lateks (np. rękawiczki lateksowe);
- środki chemiczne (np. proszek do prania);
- jady owadów [2] .
Infekcje
- bakteryjne;
- grzybicze;
- wirusowe (np. WZW, HIV);
- pasożytnicze [2].
Inne
- choroby tarczycy (częsta obecność przeciwciał przeciwtarczycowych u osób cierpiących na pokrzywkę przewlekłą);
- choroby autoimmunologiczne (np. pokrzywka naczyniowa w przebiegu tocznia układowego);
- czynniki fizyczne (np. promieniowanie słoneczne, ciepło, zimno, zadrapanie skóry) [2].
Rodzaje pokrzywki
Pokrzywkę dzielimy na różne podgrupy ze względu na czynnik wywołujący powstanie bąbli pokrzywkowych.
- pokrzywka idiopatyczna (samoistna) — nieznana przyczyna pojawienia się, może jej towarzyszyć obrzęk naczynioruchowy;
- pokrzywka cholinergiczna — spowodowana wzrostem temperatury ciała (np. po wysiłku), charakteryzuje wystąpieniem po ok. 20 minutach grudek o średnicy 1-4 mm;
- pokrzywka polekowa — może być alergiczna (nadwrażliwość na przyjętą substancję) lub niealergiczna (np. niesteroidowe leki przeciwzapalne zaostrzają objawy pokrzywki idiopatycznej);
- pokrzywka kontaktowa — bezpośredni kontakt z czynnikiem wywołującym np. lateksem, sierścią zwierząt;
- pokrzywka pokarmowa — najczęściej po spożyciu pokarmów np. orzechów, skorupiaków, jajek, mleka;
- pokrzywka fizyczna — pod wpływem czynników fizycznych (np. promieniowanie UV, ucisk skóry, wibracji) [2].
Jak prawidłowo rozpoznać pokrzywkę?
Zmiany skórne występujące podczas pokrzywki charakteryzują się dużą zmiennością i dynamiką. Może to być kilka drobnych wykwitów ograniczonych do małego fragmentu skóry albo uogólnione zajęcie skóry. Najczęściej wysypka pojawia się w postaci bąbli o średnicy od kilku milimetrów do nawet 8-15 cm występujących na zaczerwienionej skórze (bąbel pokrzywkowy). Są one wyniosłe ponad powierzchnię skóry, swędzące i mają barwę różową lub porcelanowobiałą. Można zaobserwować ich ciągłą wymianę — pojawiają się i znikają. Temu procesowi najczęściej towarzyszy silny świąd, a u ok. połowy pacjentów obserwuje się obrzęk tkanki podskórnej (tzw. obrzęk Quinckiego — obrzęk naczynioruchowy). Obrzęk naczynioruchowy charakteryzuje się nagłym, bolącym obrzękiem tkanki podskórnej lub skóry właściwej. Najczęściej pojawia się w obszarze twarzy, oczu i ust. Z reguły jest niesymetryczny i dobrze odgraniczony. Ostra postać pokrzywki trwa najczęściej od kilku godzin do nawet kilku dni (przewlekła ponad 6 tygodni) [1,3-4].
Diagnostyka pokrzywki
W przypadku wystąpienia bąbli pokrzywkowych lub obrzęku naczynioruchowego najczęściej zaleca się wywiad lekarski oraz badanie fizykalne, a w razie potrzeby test prowokacyjny. Lekarz może zalecić unikanie określonych leków (np. NLPZ), trzytygodniową dietę pozbawioną pseudoalergenów i wykonanie badań:
- morfologia krwi;
- odczyn Biernackiego (OB);
- białko C-reaktywne (CRP).
W przypadku niejednoznacznych wyników więcej odpowiedzi może dać wykonanie następujących badań:
- testy na obecność choroby infekcyjnej (np. Helicobacter pylori);
- obecność funkcjonalnych przeciwciał;
- testy skórne (również z surowicą autologiczną);
- diagnoza pod kątem alergii typu I;
- badanie tryptazy;
- biopsja skóry z miejsca zmienionego chorobowo.
Jak leczyć pokrzywkę?
Istnieje wiele leków na pokrzywkę. W aptece znajdziesz leki na pokrzywkę bez recepty. Po niektóre zaś trzeba zgłosić się do lekarza w celu otrzymania recepty. Jeżeli znana jest przyczyna wystąpienia pokrzywki to najskuteczniejszym i jednocześnie najprostszym sposobem jej leczenia jest unikanie bodźca wywołującego, czyli leczenie niefarmakologiczne. Gdy leczenie niefarmakologiczne nie przynosi skutków czas sięgnąć po leki na pokrzywkę.
- w leczeniu farmakologicznym pokrzywki stosuje się leki przeciwhistaminowe , najczęściej w wyższych niż normalnie dawkach, dlatego zaleca się, aby leczenie odbywało się pod nadzorem lekarza (najczęściej leki II generacji, ponieważ nie powodują sedacji w przeciwieństwie do leków I generacji, np. Flonidan, Hitaxa, Amertil, Allertec czy Zyrtec);
- w przypadku nieskuteczności leków przeciwhistaminowych stosuje się doustnie sterydy, glikokortykosteroidy (GKS) np. Encorton czy Predasol, jednakże należy pamiętać, że powodują one wiele działań niepożądanych i dlatego nie powinny być stosowane przewlekle (stosowane w przypadku zaostrzenia objawów);
- cyklosporyna — leczenie opornych przypadków;
- antagoniści receptora leukotrienowego (LTRA) np. Monkasta, Milukante czy Singulair — podobne działanie jak leki przeciwhistaminowe;
- fototerapia — napromieniowanie promieniami UVA lub UVB przez 1-3 miesiące w połączeniu z lekami przeciwhistaminowymi;
- omalizumab — humanizowane przeciwciało monoklonalne anty-IgE, spowalnia kaskadę zapalenia alergicznego [3,5].
W jednym z badań wykazano, że przy pomocy standardowych dawek leków przeciwhistaminowych można osiągnąć pełną kontrolę objawów pokrzywki u ok. 50% pacjentów. Podanie wyższych dawek znacząco poprawiało odpowiedź na leczenie. Jednak ok. ¼ chorych cierpi na pokrzywkę oporną na leki przeciwhistaminowe [6].
