Czy przed zabiegiem chirurgicznym należy odstawić leki rozrzedzające krew?

Odstawianie tylko po konsultacji z lekarzem

Na wstępie należy zaznaczyć, że leków przeciwzakrzepowych i przeciwpłytkowych nigdy nie należy odstawiać bez konsultacji z lekarzem. Decyzja czy leczenie wpływające na krzepnięcie krwi trzeba przerwać, czy nie, zależy m.in. od rodzaju zabiegu. Przy niedużych zabiegach np. usunięcie znamienia, zaćma, bądź ekstrakcja zęba, zaprzestanie leczenia może nie być konieczne. Dalsza część artykułu dotyczyć będzie średnich i dużych zabiegów operacyjnych, które odbywają się w trybie planowym. Artykuł ma jedynie charakter informacyjny. 

Leki przeciwpłytkowe przed zabiegiem

• Kwas acetylosalicylowy — powszechnie stosowany lek przeciwpłytkowy (np. Acard, Polocard), zalecany m.in. w profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych, w tym także zawału serca. W większości przypadków nie ma konieczności odstawiania preparatów, które go zawierają przed planowanym zabiegiem chirurgicznym (czytaj także: Aspiryna i zastosowanie niskich dawek w prewencji zawału serca)
• Inhibitory receptorów P2Y12 — do leków z tej grupy zaliczamy:
  • klopidogrel — Areplex, Plavix,
  • prasugrel — Bewim,
  • tikagrelor — Brilique,
  • tiklopidyna — Aclotin.

Leki te zazwyczaj należy odstawić na 7-10 dni przed planowaną datą zabiegu, gdyż tyle średnio wynosi czas życia płytki krwi w naszym organizmie [1,2].

Leki przeciwzakrzepowe przed zabiegiem

• Heparyny drobnocząsteczkowe (Clexane, Neoparin, Fraxiparine) — w przypadku dawki profilaktycznej, zazwyczaj nie ma konieczności odstawiania ich przed zabiegiem. Jednak w sytuacji gdy istnieje ryzyko krwawienia, w wyniku którego może dojść do poważnych powikłań np. podczas zabiegów w obrębie mózgu bądź rdzenia kręgowego, odstęp pomiędzy ostatnią dawką a zabiegiem musi wynosić 12 h. W przypadku stosowania dawek leczniczych jest to 24 h [1,4].
• Antagoniści witaminy K — do najczęściej stosowanych leków z tej grupy należą:
  • warfaryna (Warfin),
  • acenokumarol (Acenocumarol WZF).

W przypadku leczenia antagonistami witaminy K kurację zaprzestajemy zazwyczaj 5 dni przed spodziewaną operacją, a po 4 dobach (czyli 1 dzień przed zabiegiem) kontrolujemy wskaźnik INR. Najczęściej zabieg możliwy jest przy INR mniejszym niż 1,5. W wyjątkowych sytuacjach istnieją wskazania do tzw. terapii pomostowej. Polega ona na podawaniu heparyn drobnocząsteczkowych w momencie odstawienia antagonisty witaminy K. Terapię heparyną drobnocząsteczkową należy zaprzestać zgodnie z tym, co wspomniano powyżej w przypadku ich stosowania [3].

Nowe doustne leki przeciwzakrzepowe (NOAC)

 Do leków z tej grupy dostępnych na polskim rynku zaliczamy:

• rywaroksaban (Xarelto), 
• apiksaban (Eliquis), 
• dabigatran (Pradaxa).

Wymagają odstawienia zazwyczaj 2-3 dni przed planowanym zabiegiem. Okres ten jest uzależniony od funkcji nerek danego pacjenta (którą określa m.in. wskaźnik GFR — filtracja kłębuszkowa, obliczany na podstawie poziomu kreatyniny w surowicy krwi) [1].

Co w przypadku zabiegów nagłych?

Sytuacja wygląda inaczej w przypadku zabiegów nagłych np. gdy istnieje  konieczność wykonania pilnego zabiegu neurochirurgicznego po wypadku samochodowym. Co zrobić, gdy pacjent przyjmuje leki przeciwzakrzepowe lub przeciwpłytkowe i musi zostać poddany natychmiastowej operacji?

Wtedy lekarze dysponują specyficznymi odtrutkami, czyli lekami, które odwracają działanie przyjętych środków przeciwzakrzepowych lub przeciwpłytkowych [5,6].

Tabela 1. Leki przeciwzakrzepowe/przeciwpłytkowe i specyficzne dla nich odtrutki [5,6].

Jeśli pacjenta nie można pozostawić bez antykoagulacji (terapii przeciwzakrzepowej), zmienia się dotychczas stosowany lek na wlew heparyny niefrakcjonowanej, której działanie jest odwracalne i kończy się po 4 h od zaprzestania wlewu [3].