Co to jest zapalenie trzustki?
Trzustka to duży gruczoł zlokalizowany za żołądkiem w okolicach dwunastnicy. Trzustka odpowiada za gospodarkę węglowodanową, gdyż wydziela insulinę. Procesy trawienne są również związane z działaniem trzustki, z racji tego, że wydziela enzymy trawienne [1].
Jednak co jest przyczyną tego, że dochodzi do zapalenia trzustki? Trzustka wydziela enzymy trawienne w formie jeszcze nieaktywnej, tzw. proenzymów. Stają się one aktywne dopiero w momencie trafienia do dwunastnicy pod wpływem obecnych tam związków. Do zapalenia dochodzi w momencie przedwczesnej aktywacji enzymów w trzustce, tzw. autoaktywacji. Może być ona wynikiem, np. zaburzeń genetycznych lub innych czynników. W efekcie dochodzi do niszczenia trzustki i rozwoju stanu zapalnego [2].
Jakie są objawy tej choroby i czy da się wyleczyć zapalenie trzustki?
Objawy zapalenia trzustki. Po czym poznać chorobę?
Charakterystycznym objawem zapalenia trzustki jest ból górnej części brzucha, który promieniuje do pleców. Jest to co prawda objaw charakterystyczny, jednak występujący także w innych jednostkach chorobowych [3].
Ostre zapalenie trzustki
W przypadku ostrego zapalenia trzustki objaw bólowy pojawia się najczęściej szybko i jest intensywny, chociaż może też narastać powoli. Pacjent może doświadczyć gorączki oraz nudności i wymiotów. Objawy zwykle trwają nawet kilka dni, jednak w większości przypadków są na tyle intensywne, że pacjent potrzebuje szybkiej wizyty u lekarza. Chorzy z ostrym zapaleniem trzustki bardzo często mają przyspieszone tętno [3].
Przewlekłe zapalenie trzustki
Przewlekłe zapalenie trzustki jest przebiegłą chorobą. Pacjenci mogą doświadczać bólu podobnego jak powyżej, ale nie zawsze. Oprócz powyższych objawów, chorym towarzyszy biegunka z tłustymi i mocno śmierdzącymi stolcami. Objawy często nasilają się po posiłku. Pacjenci zauważalnie tracą na wadze. Przewlekłe zapalenie trzustki jest niebezpieczne, bo pacjent często dowiaduje się o chorobie dopiero wtedy, kiedy pojawiają się komplikacje [3].
Jak wygląda diagnoza zapalenia trzustki?
Diagnoza ostrego zapalenia trzustki opiera się na wywiadzie, badaniach laboratoryjnych i badaniach obrazowych. Najczęstsze kryteria diagnostyczne to:
- Charakterystyczny ból w górnej części brzucha, promieniujący do pleców.
- Podwyższony poziom enzymów trzustkowych w badaniach krwi. Amerykańskie wytyczne za kryterium diagnostyczne podają trzykrotnie podwyższony poziom lipazy i amylazy powyżej górnego limitu.
- Charakterystyczne zmiany w badaniach obrazowych, np. USG, tomografii i rezonansie magnetycznym [4].
Jak leczyć zapalenie trzustki?
Zapalenie trzustki to poważna choroba. Czy da się wyleczyć zapalenie trzustki? Czy istnieją leki na zapalenie trzustki?
Żywienie pacjenta
Podstawowym zaleceniem w leczeniu ostrego zapalenia trzustki jest zastosowanie żywienia pozajelitowego. Ma to na celu wyeliminowanie stymulacji trzustki do sekrecji enzymów trawiennych. Jest to jak najbardziej zasadne, jednak rekomendacje Amerykańskiego Stowarzyszenia Gastroenterologicznego zalecają możliwie jak najszybsze (do 24 godzin) włączenie żywienia doustnego. Ma to na celu zmniejszenie ryzyka translokacji bakterii układu pokarmowego i ewentualnego rozwoju martwicy okołotrzustkowej. Jeśli pacjent nie jest w stanie odżywiać się normalnie, to lepiej wybrać żywienie dojelitowe niż pozajelitowe [4].
Płynoterapia
Leczenie zapalenia trzustki opiera się na płynoterapii, czyli dożylnym podawaniu płynów. Podczas zapalenia trzustki może dojść do hipowolemii, czyli zmniejszenia ilości krwi w naczyniach, co może skutkować komplikacjami, np. niedotlenieniem narządów i ich niewydolnością [5].
Leki na zapalenie trzustki
Jak leczyć zapalenie trzustki z użyciem leków?
Leki przeciwbólowe
W zależności od nasilenia bólu stosuje się leki przeciwbólowe. Przy mocnym bólu do terapii włącza się opioidy, np. morfinę lub fentanyl, ale przy mniej nasilonych problemach wystarczą leki z grupy Niesteroidowych Leków Przeciwzapalnych [5].
Antybiotyki
W leczeniu ostrego zapalenia trzustki włącza się czasami profilaktycznie terapię antybiotykową. Ma to na celu zmniejszenie ryzyka rozwoju infekcji, a szacuje się, że martwicze zakażenie trzustki może rozwinąć się nawet u 70% pacjentów z ostrym zapaleniem. Najnowszy przegląd Cochrane potwierdza, że dożylna antybiotykoterapia zmniejsza ryzyko śmiertelności, jednak nie wpływa na częstotliwość występowania martwiczego zakażenia trzustki [5].
Czy istnieje lek na zapalenie trzustki?
Pojawia się pytanie, czy ostre zapalenie trzustki jest wyleczalne? Czy jest dostępny typowy lek na zapalenie trzustki?
U podstawy leczenia zapalenia trzustki leży zasada, że trzeba zmniejszyć pracę trzustki, stąd na przykład wskazania do żywienia dojelitowego lub pozajelitowego. Istnieje lek, który blokuje wydzielanie trzustkowe – oktreotyd.
Co to jest oktreotyd?
Oktreotyd (Okteva) to syntetyczna wersja peptydowego hormonu – somatostatyny. Somatostatyna silnie hamuje wydzielanie trzustkowe, przez co blokuje lub obniża aktywność trzustki po przyjęciu pokarmu. Jednak naturalna somatostatyna działa do kilku minut, co eliminuje ją z użyteczności w leczeniu. Czas półtrwania oktreotydu wynosi około 1,5 godziny, przez co zyskuje zasadność użycia w leczeniu zapalenia trzustki. Niestety i tak trzeba go podawać kilka razy dziennie (np. 200 mg 3 razy na dobę przy przewlekłym, ostrym zapaleniu trzustki) [5].
Czy da się wyleczyć zapalenie trzustki?
Łagodna forma zapalenia trzustki jest całkowicie wyleczalna i nie powinna nieść ze sobą powikłań. Wyleczalne jest też ostre zapalenie trzustki, jednak tutaj śmiertelność wynosi około 10%. Ważne jest, aby wcześnie zgłosić się do lekarza z niepokojącymi objawami i jak najszybciej wdrożyć leczenie. Czy da się natomiast wprowadzić pewne zmiany w życiu, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia zapalenia trzustki?
Dbaj o trzustkę – zmniejsz czynniki ryzyka
Ryzyko zapalenia trzustki zwiększa spożywanie alkoholu i palenie papierosów. Ogranicz, a najlepiej wyeliminuj te używki.
Czynnikiem ryzyka rozwoju zapalenia trzustki jest również cukrzyca, dlatego kontroluj poziom glikemii.
Zapalenie trzustki może być wynikiem kamieni żółciowych, dlatego dbaj o dietę i wykonuj kontrolne USG.
Ważne jest także, aby nie dopuścić do rozwoju cukrzycy i hiperlipidemii. Poza kontrolnymi badaniami zmień swoje nawyki. Wprowadź do codziennego życia dawkę sportu. Nie musi to być od razu maraton – spacer też wystarczy. Dbaj o zdrową dietę. Ogranicz spożycie cukrów prostych, nasyconych kwasów tłuszczowych i wyeliminuj mocno przetworzoną żywność.
