Czy suplementacja w ciąży jest konieczna?
Suplementacja w ciąży może być konieczna, ale zawsze powinna być prowadzona pod nadzorem lekarza lub specjalisty ds. żywienia. Decyzja o suplementacji zależy od wielu czynników, w tym od indywidualnych potrzeb i warunków zdrowotnych matki oraz od etapu ciąży.
Niemniej należy podkreślić, że niezależnie od suplementacji, ważne jest prowadzenie zdrowego stylu życia i regularne kontrole prenatalne u lekarza, aby zapewnić odpowiedni rozwój i zdrowie zarówno matki, jak i dziecka. Decyzję o suplementacji oraz rodzaj suplementów powinien zawsze ustalić lekarz prowadzący ciążę na podstawie indywidualnych potrzeb i badań krwi. Niezależnie od tego, jakie suplementy są zalecane, zawsze ważne jest przestrzeganie zaleceń lekarza.
Jakich witamin brakuje w ciąży? Aktualne zalecenia
Najnowsze rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGIP) z 2020 roku, wskazują na 5 najważniejszych składników, potrzebnych do prawidłowego rozwoju ciąży, na podstawie analizy specyfikacji społeczeństwa polskiego. Są to:
- kwas foliowy;
- kwas DHA;
- witamina D3;
- jod;
- żelazo [1].
Co suplementować w ciąży?
Kwas foliowy
Kwas foliowy jest witaminą, niezbędną do wzrostu i rozwoju wszystkich komórek organizmu. Przyjmowanie kwasu foliowego minimalizuje ryzyko wystąpienia wad cewy nerwowej u płodu. Pozwala także zapobiec anemii u ciężarnej. Naturalnie kwas foliowy występuje w zielonych warzywach, takich jak szpinak, sałata, brukselka, brokuły. Jest go dużo także w roślinach strączkowych i zbożach pełnoziarnistych. Dobrym źródłem kwasu foliowego są także jajka, wątróbka i orzechy. Według zaleceń suplementowanie kwasu foliowego, powinno rozpocząć się minimum 6 tygodni przed zajściem w ciążę [1].
- PTGIP zaleca przyjmowanie kwasu foliowego wszystkim kobietom w okresie rozrodczym w dawce 0,4 mg/dobę.
- Dla kobiet w pierwszym trymestrze (do 12 tygodnia ciąży,) rekomendowana dawka to 0,4-0,8 mg/dobę.
- Od 2. trymestru ciąży, aż do okresu karmienia piersią zalecane jest przyjmowanie kwasu foliowego w dawce 0,6-0,8 mg/dobę.
- Sytuacja wygląda inaczej u kobiet, u których w poprzednich ciążach występował dodatni wywiad w kierunku wad cewy nerwowej — wtedy zalecana dobowa dawka kwasu foliowego jest wyższa i wynosi 4 mg/dobę, a jej stosowanie zalecane jest już minimum 4 tyg. przed planowaną ciążą oraz w I trymestrze ciąży; po tym czasie zmniejsza się dawkę na standardową (0,6-0,8 mg/dobę).
Kwas DHA
Kwas DHA (dokozaheksaenowy), należy do grupy wielonienasyconych kwasów tłuszczowych typu omega-3. Jest to kwas egzogenny, co oznacza, że nie jest wytwarzany w organizmie, dlatego trzeba dostarczyć go wraz z pożywieniem. Korzyści związane z suplementacją kwasu DHA w okresie ciąży są związane z minimalizacją ryzyka porodu przedwczesnego oraz wzrostem masy urodzeniowej dziecka; dodatkowo kwas DHA przyczynia się do zapewnienia prawidłowej ostrości wzroku i rozwoju psychomotorycznego dziecka. Najlepszym naturalnym źródłem kwasu DHA, są tłuste ryby morskie (np. dziki łosoś, makrela). Innym uznanym źródłem są algi morskie – mogą być dobrą alternatywą dla preparatów zawierających olej rybi, które często pozostawiają charakterystyczny posmak w ustach, co nie wszystkim ciężarnym odpowiada [1].
- Zalecana dobowa dawka to minimum 200 mg/dobę u wszystkich ciężarnych.
- Kobiety z dodatnim wywiadem w kierunku porodu przedwczesnego powinny przyjmować 1000 mg/dobę kwasów DHA.
Witamina D3
Suplementacja witaminy D3 w ciąży pozwala na utrzymanie prawidłowej gęstości mineralnej kości. Obecnie wskazuje się także na istotną rolę tej witaminy w zapobieganiu przedwczesnym porodom i niskiej masie urodzeniowej dziecka [1].
- U kobiet w ciąży i karmiących piersią, z prawidłowym BMI zalecana dawka dobowa witaminy D3 to 1500-2000 IU.
- U ciężarnych, u których BMI przekracza 30, można zwiększyć dawkę do 4000 IU/dobę.
- Optymalnym i sugerowanym postępowaniem powinno być indywidualne dostosowanie dawkowania witaminy D3 w oparciu o jej stężenie w surowicy krwi.
Jod
W trakcie ciąży zapotrzebowanie na jod wzrasta, co jest związane m.in. z potrzebą wytwarzania hormonów tarczycy dla rozwijającego się płodu. Niedobór jodu u ciężarnej może powodować niedoczynność tarczycy — zarówno u niej jak i u dziecka; zbyt mała ilość tego pierwiastka jest niekorzystna — powoduje upośledzenie umysłowe, kretynizm u dziecka oraz niedosłuch i głuchotę noworodków. Wykazano także związek z niedoborem jodu, a ryzykiem porodu przedwczesnego. Źródłem jodu w diecie jest jodowana sól kuchenna, ryby morskie, produkty mleczne [1].
- U wszystkich ciężarnych, bez chorób tarczycy zaleca się suplementację w dawce 150-200 mcg/dobę.
- Kobiety z chorobami tarczycy wymagają stałego monitorowania stężenia hormonów tarczycy i przeciwciał przeciwtarczycowych.
Żelazo
W przypadku żelaza decyzja o konieczności suplementacji powinna opierać się o badania morfologii i poziomu ferrytyny we krwi. Lekarz prowadzący ciążę, podejmuje decyzję o konieczności suplementacji żelazem. Wykazano, że przyjmowanie suplementów z żelazem u kobiet z prawidłowym stężeniem hemoglobiny, powoduje m.in. częstsze występowanie cukrzycy ciążowej. Jest więc niekorzystne dla ciężarnej.
Dobrym źródłem żelaza w pożywieniu jest wątróbka, żółtka jaj, kakao, chude mięso wieprzowe i wołowe [1].
- Przed 16 tygodniem ciąży, suplementację żelazem zaleca się wyłącznie dla kobiet, u których stwierdzono niedokrwistość związaną z niedoborem żelaza.
- Po 16 tygodniu ciąży dopuszcza się suplementację w dawce maksymalnie 30 mg/dobę, jeśli stężenie ferrytyny wynosi poniżej 60 mcg/l.
Jak wybrać dobry suplement diety dla ciężarnej?
Na rynku aptecznym dostępnych jest wiele preparatów, pozwalających uzupełnić dietę kobiety w ciąży w niezbędne witaminy i minerały. Największą popularnością cieszą się preparaty złożone, które zawierają wszystkie potrzebne składniki.
Przy wyborze warto wybierać preparaty dostosowane do aktualnego wieku ciąży — zazwyczaj suplementy podzielone są na te, które należy przyjmować przed 12 tygodniem oraz te do stosowania po 12 tygodniu ciąży (np.: Prenatal Uno i Prenatal Duo).
Innym elementem, który warto wziąć pod uwagę przy wyborze suplementu dla ciężarnej, jest np. źródło kwasu DHA — jak zostało wspomniane, mogą to być ryby (np. preparat Mama DHA) lub algi (np.: Omegamed Optima Forte). Ta różnica może być bardzo istotna dla kobiety w ciąży, której często zmysł węchu i smaku jest wyczulony i nie wszystkie są w stanie zaakceptować rybi posmak w ustach.
Niezwykle istotne jest, aby suplement zawierał wystarczającą ilość witamin i minerałów — zgodnie z aktualnymi zaleceniami. Wiele preparatów dedykowanych dla ciężarnych, zawiera ich zdecydowanie zbyt mało, dlatego ważne jest analizowanie składu preparatu samodzielnie lub z pomocą farmaceuty.
Jednak przede wszystkim suplementację powinno dostosowywać się indywidualne do zapotrzebowania ciężarnej. Bezwzględnie należy przyjmować kwas foliowy (np. dostępny w aptekach lek Folik), natomiast reszta składników powinna być dostosowana do osobistych potrzeb kobiety i skonsultowana z lekarzem prowadzącym, bo jak w przypadku żelaza, dużo, nie zawsze znaczy lepiej.
Od kiedy brać witaminy w ciąży?
Zazwyczaj zaleca się rozpoczęcie suplementacji witamin w ciąży od momentu potwierdzenia ciąży. Jeśli kobieta planuje ciążę, to suplementację kwasem foliowym należy rozpocząć co najmniej pół roku wcześniej.
