Neuroleptyki, co to takiego?
Neuroleptykami nazywamy grupę leków o działaniu przeciwpsychotycznym, czyli takie, które łagodzą objawy psychoz i zaburzeń świadomości ze znacznym pobudzeniem. Wszystkie neuroleptyki działają poprzez blokowanie receptorów dopaminergicznych w mózgu. W ten sposób dochodzi do hamowania wydzielania dopaminy, która jest odpowiedzialna za pojawienie się objawów psychotycznych. Neuroleptyki dzielą się na dwie generacje:
- I generacja: neuroleptyki klasyczne: chlorpromazyna (Fenactil), promazyna (Promazin Jelfa), perazyna (Perazin), haloperidol (Haloperidol WZF);
- II generacja: neuroleptyki atypowe: klozapina (Klozapol), olanzapina (Anzorin, Zalasta, Ranofren), sulpiryd (Sulpiryd Teva), ripseridon (Orizon, Rispolept).
Receptory dopaminergiczne znajdują się w wielu obszarach mózgu. I generacja neuroleptyków hamuje je wszystkie, co prowadzi do wystąpienia licznych objawów niepożądanych. Za to II generacja jest bardziej specyficzna odnośnie receptorów znajdujących się w obszarze mózgu odpowiedzialnym za występowanie objawów chorobowych [1,2].
Kiedy stosujemy neuroleptyki?
Leki te ze względu na mechanizm działania stosuje się w dolegliwościach psychicznych, w których występują urojenia, omamy, lub inne zaburzenia świadomości. Główne wskazania do rozpoczęcia terapii neuroleptykami obejmują takie choroby jak:
- schizofrenia
- zaburzenia dwubiegunowe
- inne zaburzenia z występującą psychozą: depresja psychotyczna, zaburzenia schizoafektywne.
W przypadku schizofrenii leki przeciwpsychotyczne można włączyć od razu po pierwszym epizodzie. Jednak zawsze o doborze leków decyduje prowadzący lekarz psychiatra. Istnieją dodatkowe wskazania do stosowania tej grupy leków. Wśród osób z objawami psychozy z towarzyszącym wysokim ryzykiem nawrotów, długą hospitalizacją oraz braku poprawy w codziennym funkcjonowaniu (ograniczenie w relacjach społecznych, niepodjęcie pracy, ani nauki) neuroleptyki będą dobrym wyborem. Neuroleptyki bez recepty nie są osiągalne, to silnie działające leki dostępne jedynie z przepisu lekarza [1,2].
Po jakim czasie działają neuroleptyki?
Jest to bardzo zróżnicowana grupa leków, jednak przeważnie bardzo szybko od zażycia leku rozpoczynają działanie w mózgu. Na przykład w przypadku chlorprotiksenu jest to już 30 minut [3].
Jakie działania niepożądane wywołują neuroleptyki?
Neuroleptyki zwłaszcza starszej generacji wywołują liczne działania niepożądane. Przede wszystkim należą do nich objawy pozapiramidowe, czyli takie, w których dochodzi do problemów z chodzeniem, występuje drżenie, sztywność mięśni, spowolnienie ruchowe. Neuroleptyki oprócz receptorów dopaminowych oddziałują na inne neuroprzekaźniki. W związku z tym objawy niepożądane między poszczególnymi lekami mogą się nieco różnić. Najczęściej obejmują one oprócz objawów pozapiramidowych:
- Zaburzenia metaboliczne, w tym wzrost masy ciała. Neuroleptyki, po których się nie tyje, należą do II generacji. Jednak wzrost wagi nie występuje u każdego pacjenta, jest to indywidualna kwestia.
- nadmierne uspokojenie, ospałość
- zaburzenia libido
- bóle głowy
- suchość w jamie ustnej
- zawroty głowy
Atypowe neuroleptyki ograniczają ilość działań niepożądanych. Pacjenci czują się lepiej, dzięki czemu terapia przynosi lepsze efekty. Należy pamiętać, że w przypadku chorób takich jak schizofrenia leki te powinny być podawane długoterminowo. W związku z tym stosowanie nowej generacji leków ze względu na mniej działań niepożądanych jest jak najbardziej wskazane [1,2].
Czy neuroleptyki uzależniają?
Leki te nie wywołują działania odurzającego na ośrodkowy układ nerwowy, z tego względu nie mają potencjału uzależniającego. Niemniej jednak nie poleca się ich samodzielnego odstawiania, lub zwiększania dawki, ponieważ może to być niebezpieczne [1,2].
