Na rynku jest cała rzesza leków przeciwbólowych, które można kupić bez lekarskiej recepty. Są one (zbyt) powszechnie dostępne — można je znaleźć nawet w kiosku i na stacji benzynowej (Pamiętaj! Leki tylko z apteki!). Kluczem do prawidłowej i skutecznej farmakoterapii jest znajomość pewnych mechanizmów i wzajemnych oddziaływań, dlatego tak ważne jest, by kupowanie leków OTC odbywało się pod kontrolą farmaceuty, bądź lekarza. Wszechobecność popularnych NLPZ (niesteroidowych leków przeciwzapalnych), czy paracetamolu pod różną postacią sprawia, że substancje te często są przyjmowane bezmyślnie. Niejednokrotnie prowadzi to do sytuacji, gdy pacjent przyjmuje te leki w nieodpowiedni sposób, oczekując pozytywnego rezultatu. Niestety to droga donikąd — na działanie leków przeciwbólowych ma wpływ szereg czynników, w tym pożywienie i poszczególne składniki naszego jadłospisu .
Paracetamol
Paracetamol występuje m.in. w postaci tabletek doustnych (Apap, Panadol) i musujących (Efferalgan). Na podstawie aktualnych badań naukowych, nie da się jednoznacznie określić, jak żywność wpływa na wchłanianie tego leku. Istnieją doniesienia naukowe, mówiące o osłabionym wchłanianiu paracetamolu wraz z pożywieniem, jednakże nie trudno znaleźć publikacje przeczące tej tezie. Jeśli paracetamol jest stosowany przez długi czas w wielokrotnych dawkach, faktycznie istnieje niewielka szansa, że pokarm wpłynie na jego działanie. Producenci leków z paracetamolem informują, że stosowanie leku po jedzeniu zmniejsza jego skuteczność, zwłaszcza gdy jest to posiłek bogatotłuszczowy. Co ciekawe, produkty takie jak kapusta i brukselka również mogą wpływać na metabolizm paracetamolu, jednak efekt ten jest tak mały, że nie ma klinicznego znaczenia. Jak zatem powinien być stosowany paracetamol? W przypadku tego leku jest wiele wątpliwości i zawiłości, w związku z czym nie da się sformułować jednoznacznej odpowiedzi [1] .
Metamizol
Metamizol sodowy, znany powszechnie jako Pyralgina, to lek zbliżony do paracetamolu. Można go stosować z posiłkiem lub tuż po nim, gdy chcemy ograniczyć ryzyko podrażnienia błony śluzowej żołądka. Dane naukowe zgodnie potwierdzają, że pokarm nie wpływa na wchłanianie metamizolu [1].
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)
Pod skrótem NLPZ kryje się cała masa popularnych i powszechnie dostępnych leków przeciwbólowych. Jest kilka cech wspólnych dla całej tej grupy. Otóż pokarm obecny w żołądku zmniejsza szybkość wchłaniania tych leków. Proces ten jest wydłużony w czasie, niemniej pożywienie nie wpływa na ostateczną ilość wchłoniętego leku. Mówiąc wprost, jeśli w naszym przewodzie pokarmowym znajduje się jedzenie, na efekt przeciwbólowy trzeba będzie dłużej poczekać. Co więcej, liczne badania wskazują, że stosowanie NLPZ rano charakteryzuje się znacznie wyższą biodostępnością. Jednocześnie jest to obarczone większym ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych. Przyjrzyjmy się poszczególnym NLPZ bliżej.
Kwas acetylosalicylowy
Kwas acetylosalicylowy występuje pod nazwami handlowymi, takimi jak m.in. Aspiryna, Polopiryna, Aspifox, Polocard. W przypadku tych leków żywność zdecydowanie opóźnia jego wchłanianie. Można je przyjmować na czczo, ale pod warunkiem, że pacjent nie posiada choroby wrzodowej — kwas acetylosalicylowy podrażnia śluzówkę żołądka. W przypadku, gdy lek jest stosowany przewlekle, należy go przyjmować wraz z posiłkiem wysokotłuszczowym. Formę dojelitową można stosować z posiłkiem lub po posiłku. Używanie jednocześnie ostrych przypraw może nasilić podrażnienie śluzówki [1,2] .
Ibuprofen
Ibuprom, Nurofen, Ibum — to wszystko to nazwy handlowe leków zawierających ibuprofen. Leki należy stosować po posiłkach, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia działań niepożądanych ze strony układu pokarmowego. Sam pokarm nie wpływa na wchłanianie ibuprofenu [3].
Naproksen
Naproksen znany jest jako Aleve, Anapran, Nalgesin, czy Naxii. Najlepiej jest przyjmować go podczas posiłku. Jednocześnie zaleca się stosowanie diety bogatej w kwasy omega-3 u pacjentów cierpiących na RZS, czyli reumatoidalne zapalenie stawów [1,4].
Ketoprofen
Ketonal, Profenid, Febrofen — leki te należy przyjmować podczas posiłku, popijając przynajmniej połową szklanki wody lub mleka [5,6].
Deksketoprofen
Deksketoprofen znajduje się w lekach: Dexak, Ketesse. Można je przyjmować wraz z posiłkiem lub bez posiłku. W przypadku ostrego bólu zaleca się stosowanie leku na czczo, aby przyspieszyć jego działanie. W sytuacji przewlekłego leczenia należy go przyjmować z posiłkiem, aby ograniczyć ryzyko wystąpienia działań niepożądanych [6,7].
Indometacyna
Metindol retard, zawierający indometacynę, to lek na receptę. Należy go przyjmować z posiłkiem, z mlekiem lub lekiem zobojętniającym kwaśną treść przewodu pokarmowego. Co więcej, szybkość wchłaniania leku jest zmniejszona przez pokarm obecny w przewodzie pokarmowym [1,8].
Diklofenak
Część leków zawierających diklofenak może być kupiona bez recepty, niemniej zdecydowana ich większość jest dostępna wyłącznie z receptą lekarską. Związek ten kryje się m.in. pod następującymi nazwami: Majamil PPH, Diclac, DicloDuo, Voltaren, Olfen. W sytuacji ostrego bólu lek należy przyjmować na czczo. W przypadku przewlekłej terapii należy go stosować z posiłkiem, najlepiej lekkostrawnym. Dodatkowo lek ten zmniejsza wydalanie wapnia z moczem, co może mieć korzystny wpływ na leczenie przeciwbólowe w osteoporozie [6,9].
Aceklofenak
Aceklofenak (Biofenac) jest dostępny również tylko na receptę. Lek ten można przyjmować z posiłkiem lub bez. W przypadku ostrego bólu zaleca się branie go na czczo, aby przyspieszyć działanie. W trakcie przewlekłej terapii należy go przyjmować z posiłkiem. Co ciekawe, ananas może wpływać na metabolizm leku aceklofenaku — w trakcie leczenia należy unikać tego owocu oraz jego soków [10].
Meloksykam
Meloksykam można znaleźć w lekach OTC (Mel, Moilec) oraz tych na receptę (Aglan, Movalis). Można go przyjmować podczas posiłku lub po. Warto zwrócić uwagę, aby pożywienie było wysokotłuszczowe — zapobiega to ewentualnym podrażnieniom błony śluzowej, a także umożliwia uzyskanie wyższego stężenia leku we krwi [11].
Lornoksykam
Lornoksykam (Xefo Rapid) podany na czczo działa zdecydowanie szybciej. Przyjmowanie tego leku z posiłkiem jest niezalecane, ponieważ może zmniejszać to skuteczność terapii [12].
Nimesulid
Nimesulid, znany jako Nimesil lub Aulin, należy stosować po posiłku, aby ograniczyć ryzyko podrażnienia błony śluzowej [13].
Celekoksyb
Aclexa, Celebrex — to popularne nazwy handlowe leków, zawierających celekoksyb. W przypadku ostrego bólu można je stosować na czczo, aby przyspieszyć wystąpienie efektu przeciwbólowego. Przy przewlekłym leczeniu, lek należy przyjmować po posiłku. Kapsułki zawierające celekoksyb są duże — ich zawartość można wysypać do musu jabłkowego, kleiku ryżowego, jogurtu lub rozgniecionego banana. Tak przygotowany lek zachowuje trwałość przez 6h pod warunkiem, że jest przechowywane w lodówce [14].
Opioidowe leki przeciwbólowe
Opioidowe leki przeciwbólowe to silnie działająca grupa leków, która w większości jest dostępna wyłącznie z przepisu lekarza. Wśród tej grupy znajduje się między innymi:
Kodeina
Kodeina to jedyny opioid, który można dostać bez recepty. Występuje m.in. pod nazwą Antidol. Należy go przyjmować po posiłku, obficie popijając płynem [15].
Tramadol
Ten powszechnie używany opioidowy lek przeciwbólowy występuje pod następującymi nazwami: Poltram, Tramal, Doreta. Leki te można stosować niezależnie od posiłku [16].
Oksykodon
Oksykodon (OxyContin) można przyjmować niezależnie od posiłku. Co ważne, nie można stosować soku grejpfrutowego podczas terapii [17].
Morfina
Ten znany od lat silny środek przeciwbólowy występuje pod nazwami: Doltard, Sevredol, MST Continus. Tabletki powlekane zawierające morfinę należy przyjmować w całości, bez łamania lub kruszenia. Można je stosować niezależnie od posiłków. Podanie z pokarmem ogranicza ryzyko podrażnienia błony śluzowej żołądka [18].
Jak widać powyżej, interakcje leków z pożywieniem dotyczą głównie grupy NLPZ. Leki opioidowe można przyjmować niezależnie od posiłków, a w przypadku paracetamolu wciąż czekamy na jednogłośne stanowisko naukowców. Niestety, NLPZ to najszerzej stosowana grupa leków przeciwbólowych, dlatego tak ważne jest poznanie ich mechanizmu działania i uświadomienie sobie, że tak proste dylematy, jak wybór godziny przyjęcia tabletki, naprawdę mają znaczenie w prowadzeniu skutecznej terapii.
