Co to jest gencjana?
Jest mieszaniną fioletu metylowego i krystalicznego, ma ciemnofioletową barwę i jest pozbawiona zapachu. Składnikiem czynnym leku jest chlorek metylorozanilinowy. Występuje w stężeniu 0,5%, 1% oraz 2%. Barwi skórę i ubrania.
Jak działa gencjana?
Gencjana działa przeciwwirusowo, przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczo. Osusza i działa lekko ściągająco. Działanie przeciwbakteryjne występuje wobec bakterii Gram-dodatnich (głównie Staphylococcus spp), bardzo słabo zaś działa na bakterie Gram-ujemne. Działanie przeciwgrzybicze głównie na grzyby z rodzaju Candida albicans. Istotny jest brak działania na bakterie kwasoodporne, przetrwalniki grzybów i bakterii. W środowisku kwaśnym jego aktywność ulega zmniejszeniu. Tworzy trwały kompleks z bentonitem, który unieczynnia fiolet gencjanowy. Lek ogranicza wydzielanie ropy, dezynfekuje i wspomaga gojenie.
Mechanizm działania przeciwbakteryjnego i przeciwgrzybiczego nie został do końca poznany. Lek hamuje proces glikolizy w komórkach bakterii, hamuje replikację DNA i aktywność mitochondriów. Prawdopodobnie fiolet hamuje syntezę białek przez łączenie się go z rybosomami bakterii. Możliwe jest również hamowanie syntezy ściany komórkowej bakterii.
Do czego stosuje się gencjanę?
Gencjana, a ospa
Ze względu na działanie przeciwwirusowe i osuszające gencjana znalazła zastosowanie w leczeniu wysypki w przebiegu ospy wietrznej. U dzieci zastosowanie gencjany na krostki ospy powinno być skonsultowane z lekarzem. Preparat działa przeciwwirusowo, ale nie utrudnia gojenia ranki, gdyż nie tworzy ciężkiej i grubej powłoki, jak to ma miejsce przy zastosowaniu np. preparatu z tlenkiem cynku na oleistym podłożu.
Nanosi się preparat punktowo za pomocą gazika nasączonego barwnikiem na krostki wypełnione płynem. Podczas ich pękania lek wchłania płyn i działa osuszająco. Zmniejsza to również rozprzestrzenianie się zakażonego płynu. Lek znajduje też zastosowanie w leczeniu półpaśca, gdy zmiany skórne mają postać krostek wypełnionych płynem.
Gencjana na rany
Lek można stosować też na drobne ranki i otarcia przebiegające z sączeniem. Nie jest zalecane stosowanie go na większe i rozległe rany z dużą ilością ropy. Przykrycie rany barwnikiem nie pozwala na właściwą ocenę wielkości i rozległości rany, która być może nadaje się do leczenia chirurgicznego.
Preparat może być wykorzystywany też do gojenia ranek na brodawkach sutkowych (w okresie karmienia). Działa wówczas aseptycznie i przeciwgrzybiczo. Należy jednak pamiętać, żeby do momentu wygojenia nie przystawiać dziecka do piersi.
Fiolet gencjanowy na gardło
Preparat może być stosowany także w leczeniu stanów zapalnych gardła i jamy ustnej, czyli może być zastosowany na błony śluzowe. Do tego celu produkt powinien być w formie roztworu wodnego. Szpatułkę zakończoną gazikiem, zamoczoną w barwniku należy przykładać na zmiany w jamie ustnej (owrzodzenia, niegojące się oparzenia i afty).
fot. Canva
Czym usunąć fiolet gencjanowy ze skóry?
Zmycie barwnika z powierzchni skóry wymagać może kilkudniowego czasu. Pomocna może okazać się woda z cytryną lub kwasek cytrynowy. Należy jednak pamiętać, żeby nie stosować tych sposobów na uszkodzoną skórę. Najlepiej poczekać do całkowitego wygojenia i dopiero wtedy spróbować usunąć barwnik.
Innym znanym sposobem jest roztwór ciepłej wody z octem w stosunku 3:1. Również i ten sposób nie jest zalecany na uszkodzoną i zmieniona chorobowo skórę.
Usunięcie barwnika z odzieży też jest trudne. Zwykle powinno pomóc uprzednie namoczenie odzieży z mydłem lub nawet wybielaczem.
Kiedy nie wolno stosować fioletu gencjanowego?
Gencjany nie należy stosować u osób uczulonych na chlorek metylorozanilinowy, ostrożność należy zachować podczas stosowania go na błony śluzowe gardła i jamy ustnej. Stosowanie u małych dzieci wymaga konsultacji lekarskiej. Należy chronić oczy przed dostaniem się preparatu. Stosowanie produktu w okresie ciąży i laktacji powinno być skonsultowane z lekarzem. Nie należy stosować leku na rozległe, głębokie rany z uwagi na zamaskowanie uszkodzenia skóry. W obecności wydzieliny z rany działanie leku jest zdecydowanie osłabione.
Podsumowanie
Fiolet gencjanowy to bardzo dobry produkt do dezynfekcji i zapobiegania przenoszeniu się drobnoustrojów. Osusza i działa ściągająco, może być także stosowany na błony śluzowe. Za jego stosowaniem przemawia też niska cena produktu, choć z jego dostępnością są ostatnio problemy. Obecnie w aptekach występuje wodny i spirytusowy roztwór gencjany 0,5 %. Produkt jest również stosowany w kosmetyce, głównie w postaci szamponów, odżywek i masek do włosów, jako jeden ze składników. Nadaje chłodny odcień blond włosów po farbowaniu.
