leki-orange

Jak działa i jak stosować kwas salicylowy?

Kwas salicylowy – działanie, zastosowanie i preparaty

Kwas salicylowy, zaliczany do niesteroidowych leków przeciwzapalnych, jest jednym z najstarszych związków chemicznych należących do tej grupy. Początkowo pozyskiwano go z surowców roślinnych (kory wierzby Salix), obecnie zaś otrzymuje się go za pomocą metod syntetycznych. Pomimo długoletniej obecności kwasu salicylowego w medycynie, wciąż jest on cenionym składnikiem wielu leków – zarówno gotowych, jak i recepturowych.

Właściwości i działanie kwasu salicylowego

Bogata historia kwasu salicylowego rozpoczyna się jeszcze przed naszą erą (!). Wtedy to pojawiają się pierwsze informacje na temat cennych właściwości związku pozyskiwanego z kory wierzby. Dziś wiemy, że substancja roślinna jest źródłem glikozydu – salicyny, która w organizmie przekształca się kolejno do alkoholu salicylowego i kwasu salicylowego. Ten ostatni jest obecnie otrzymywany na drodze chemicznej.

Kwas salicylowy wykazuje właściwości przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwgorączkowe. Jego mechanizm działania polega na hamowaniu aktywności enzymów (cyklooksygenaz) odpowiadających za syntezę czynników prozapalnych (prostaglandyn). Choć kwas salicylowy wchłania się z przewodu pokarmowego, obecnie jest stosowany jedynie miejscowo. Wynika to z wielu działań niepożądanych występujących po doustnym podaniu leku (m.in. wrzody żołądka i dwunastnicy). Substancja aplikowana na skórę działa keratoplastycznie i keratolitycznie (w zależności od stężenia), co oznacza, że wspomaga odnowę naskórka, zmiękcza go oraz przyspiesza regenerację. Dzięki temu kwas salicylowy znalazł zastosowanie w leczeniu wielu chorób skóry [1].

Zastosowanie kwasu salicylowego w lecznictwie

Budowa chemiczna kwasu salicylowego jest zbliżona do kwasu benzoesowego, a to determinuje jego właściwości antybakteryjne (jest skuteczny m.in. w przypadku skórnej infekcji Cutibacterium acnes). Z tego powodu związek stosuje się przede wszystkim w terapii trądziku różnego pochodzenia, ale również w przebiegu łuszczycy, łojotoku, łupieżu, a nawet zaskórników oraz rozstępów. Co ważne, stężenie kwasu salicylowego w preparatach na skórę nie powinno przekraczać 5%. Wyższe wartości mogą bowiem doprowadzić do miejscowego podrażnienia oraz objawów alergicznych [2].

Ponadto należy pamiętać, że kwas salicylowy dość łatwo penetruje przez powłoki skórne, a to sprawia, że może przenikać do krążenia i wywoływać objawy ogólnoustrojowe (np. bóle głowy, szumy uszne, wymioty). Aplikacja konkretnych preparatów powinna więc ograniczać się jedynie do niewielkich powierzchni skóry. Należy również o tym pamiętać w przypadku chęci stosowania kwasu salicylowego w ciąży.

Kwas salicylowy jako składnik leków recepturowych

Choć kwas salicylowy jest obecny w wielu produktach gotowych, wciąż pozostaje bardzo popularnym składnikiem leków recepturowych (sporządzanych w warunkach aptecznych). Wśród najczęściej stosowanych preparatów do użytku zewnętrznego można wymienić głównie roztwory olejowe i spirytusowe, maści oraz zawiesiny. Zależnie od stężenia kluczowego składnika, są one wykorzystywane m.in. do leczenia trądziku, atopowego i łojotokowego zapalenia skóry, a także rogowacenia mieszkowego oraz odcisków, modzeli i nagniotków [2, 3].

Przykładowa recepta na lek recepturowy:

Rp.

Mentholi

Resorcinoli

Acidi salicylici      aa 1,0

Ethanoli 70°         ad 100,0

m. f. sol. (zmieszaj, zrób roztwór)

D.S. Płyn na skórę głowy [4].

Preparaty z kwasem salicylowym

Na aptecznych półkach znajdziemy wiele preparatów dermatologicznych, które zawierają w swym składzie kwas salicylowy. Pierwszym preparatem, który nasuwa się na myśl jest z pewnością spirytus salicylowy, czyli 2-procentowy roztwór kwasu salicylowego w etanolu. Preparat posiada słabe działanie odkażające, przeciwgrzybicze i przeciwzapalne.

Niemniej popularne są preparaty z kwasem salicylowym na odciski dostępne w postaci plastrów (plastry śląskie), maści (Rekord łuszczy, Silcatil) lub płynu (Brodacid, ABE, Acerin na odciski). Dzięki odpowiedniemu stężeniu kwasu salicylowego i innych substancji pomocniczych (np. kwasu mlekowego), preparaty powodują zmiękczanie i rozpulchnianie naskórka, co w konsekwencji przyspiesza złuszczanie odcisku .

Wśród preparatów leczniczych stosowanych pomocniczo w leczeniu trądziku można wymienić np. pastę Lassara, która zawiera kwas salicylowy i tlenek cynku. Preparat działa nie tylko odkażająco, ale również wysuszająco. W przypadku swędzących wykwitów skórnych skuteczne może okazać się połączenie kwasu salicylowego, tymolu i lewomentolu (Sonol).

Dosyć popularnym zabiegiem jest również dodatek mocznika. Wraz z kwasem salicylowym tworzy preparaty przeciwdziałające zaburzeniom rogowacenia skóry, np. w przebiegu rybiej łuski, rogowacenia mieszkowego, a także nadmiernego rogowacenia skóry dłoni i stóp. Wśród tego typu produktów można wymienić m.in. Hasceral oraz Squamax [1, 2].

Kwas salicylowy – z czym go nie łączyć?

Jednocześnie pamiętajmy, aby unikać łączenia kwasu salicylowego z innymi substancjami o działaniu złuszczającym. Wśród owych związków możemy wymienić m.in. kwasy AHA (kwas migdałowy, glikolowy). Nie zaleca się również bezpośredniego łączenia kwasu salicylowego z retinolem, witaminą C oraz niacynamidem w redukcji przebarwień i trądziku) [2].

Omawiane produkty
Brak przypisanych produktów.
Omawiane schorzenia
Brodawki wirusowe to małe narośla na skórze, wywołane przez infekcje wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Można je łatwo rozpoznać po twardym, brodawczastym kształcie. Zazwyczaj nie są one poważne, al…
Nagniotki i modzele to obszary twardszej, grubszej skóry, które powstają na skutek przewlekłego tarcia lub nacisk. Są to naturalne reakcje obronne organizmu na ciągłe podrażnienie.
Omawiane substancje
Kwas salicylowy jest środkiem keratolitycznym (złuszczającym), który powoduje złuszczanie zewnętrznej warstwy skóry. Lek stosowany jest miejscowo w leczeniu trądziku, łupieżu, łojotoku lub łuszczycy, …
Podsumowanie
SubstancjeKwas salicylowy
SchorzeniaBrodawki wirusowe,
Nagniotki i modzele
KategoriaBrodawki i odciski,
Łupież,
Rany i problemy skórne
TematyLeki keratolityczne,
Leki przeciwzapalne
AutorKinga Bednarczyk
Ostatnia aktualizacja11 miesięcy temu
Data publikacji19.04.2022
Bibliografia4 źródła