Czym jest nużeniec?
Nużeniec ludzki (łac. Demodex folliculorum) oraz nużeniec krótki (łac. Demodex brevis) to roztocza, które pasożytują na ludzkiej skórze. Osiągają długość około 0,3 mm. Najczęściej możemy je znaleźć w okolicach brzegów powiek, jednak mogą powodować również zmiany w obrębie gruczołów łojowych. Pomimo że nużeńce są jednymi z najliczniej występujących ektoparazytów na powierzchni ludzkiej skóry, to jednak nie u wszystkich wywołują objawy chorobowe [1,2].
Nużeniec – drogi zakażenia
Mimo tego, że nużeniec towarzyszy nam od długiego czasu, to jednak nadal nie jest to w pełni poznany pasożyt. Uważa się, że najłatwiej się nim zarazić poprzez:
- kontakty międzyludzkie, takie jak całowanie lub przytulanie,
- korzystanie ze wspólnych ręczników,
- współdzielenie kosmetyków do higieny oczu oraz makijażu,
- używanie wspólnej pościeli.
Niektóre badania wskazują, że na dolegliwości spowodowane nużeńcem częściej cierpią osoby, które chorują na trądzik różowaty oraz posiadają deficyty odpornościowe [2,3].
Jak potwierdzić obecność nużeńca?
Oprócz badania wizualnego obecność pasożyta możemy zdiagnozować również za pomocą obrazu mikroskopowego. W tym celu pobiera się od pacjenta kilka rzęs z obu oczu i obserwuje w powiększeniu.
Nużeniec – charakterystyczne objawy
Nużeniec to pasożyt, który wywołuje niejednorodne symptomy choroby. Pacjenci mogą skarżyć się na uczucie ciała obcego w oku, podrażnienia, pieczenia lub kłucie. Chorobie często towarzyszą objawy, które wskazują na zespół suchego oka . Czynnikiem różnicującym będzie stan rzęs. W przypadku obecności nużeńca będą one osłabione oraz z tendencją do wypadania nawet przy lekkim potarciu. Co więcej, brzegi powiek będą pokryte charakterystyczną wydzieliną, która powoduje sklejanie rzęs u podstawy. Podczas obserwacji z bliska będą one wyglądać tak, jakby były pokryte łupieżem [1]. Podobne objawy mogą powodować infekcje bakteryjne. Jednak w ich przypadku wydzielina zwykle rozłożona jest równomiernie na powierzchni włosów. W przypadku nużeńca znajduje się ona głównie u nasady rzęs [2].
Choroby związane z obecnością nużeńców
Wczesna diagnoza oraz poprawna terapia są kluczowe do skutecznego pokonania pasożyta. W takim przypadku choroba nie powinna powodować większych problemów. Jednak nieleczony nużeniec może doprowadzić do wielu poważnych chorób oczu, takich jak:
- zaburzenia funkcjonowania gruczołów Meiboma,
- zapalenie powiek, rogówki lub spojówki,
- gradówka,
- skrzydlik,
- zespół suchego oka [2].
Jak pozbyć się nużeńca?
Nużeniec jest problematyczny w eradykacji, gdyż w rzeczywistości nie ma możliwości jego całkowitego wyeliminowania. Według niektórych badaczy jest on traktowany jako nasz komensal. Z tego powodu jedynym sposobem na wyleczenie, jest redukcja jego ilości w obrębie naszych rzęs. Należy tu zaznaczyć, że główne problemy spowodowane są jego nadmierną ilością. W efekcie celem terapeutycznym staje się przywrócenie naturalnego balansu [2].
Pierwszym krokiem powinno być zadbanie o higienę powiek. Jest to istotny etap w trakcie leczenia nużeńca, ale również stanowi prewencyjne działanie przeciwdziałające jego nawrotowi. Do mycia powiek zaleca się stosowanie szamponów i mydeł dla dzieci ze względu na mniejsze ryzyko podrażnienia oczu [4,5]. Kolejną czynnością, na jakiej należy się skupić to zadbanie o prawidłową kondycję gruczołów wydzielniczych skóry powiek. Nadmierna ilość wydzielanego śluzu przez nużeńce może zablokować ujścia gruczołów Meiboma. Z tego względu stosowanie kompresów cieplnych na oczy (Posiforlid) pozwala na rozbicie nadmiernej i zastygłej wydzieliny, a w efekcie ich udrożnienie [6].
Substancje chemiczne używane w eradykacji nużeńca
Następny etap walki z nużeńcem to zastosowanie przeznaczonych do tego substancji aktywnych. Co ciekawe, nużeniec jest odporny na środki takie jak erytromycyna, 10% jodopowidon lub 75% alkohol etylowy. Niektóre badania wykazały podatność roztocza na olejek kminkowy, szałwiowy, z kopru ogrodowego, czy mięty pieprzowej [2].
Jako ciekawostkę można potraktować terapię z zastosowaniem żelu z pilokarpiny. To substancja stosowana do leczenia jaskry. Związek wywołuje efekt parasympatykomimetyczny. Po kontakcie związku z nużeńcem następuje porażenie układu oddechowego i motorycznego pasożyta. W badaniach pojawiają się również wzmianki o zastosowaniu metronidazolu bądź iwermektyny. Nie są to jednak terapie stosowane na co dzień [5].
Aktualnie nużeniec jest najczęściej zwalczany przy użyciu preparatów z olejku z drzewa herbacianego. Oprócz różnych substancji chemicznych w nim zawartych największe znaczenie posiada terpinen-4-ol. W terapii stosujemy rozcieńczone roztwory. Zwykle używa się stężenia od 5% do 50%. 5% olejek może być z powodzeniem stosowany na powieki 2 razy dziennie w formie nasączonych płatków do przecierania powiek. Natomiast olejek 50% używa się najczęściej jedynie w specjalistycznych gabinetach w formie peelingów. Pozytywne efekty terapeutyczne zaobserwowane również po zastosowaniu preparatu złożonego z miodu Manuka wraz z cyklodekstrynowym kompleksem metyloglioksalu [2].
Co możemy znaleźć w aptece?
W aptece możemy znaleźć różne postacie preparatów przeznaczonych do walki z nużeńcem:
- chusteczki nasączone płynem
- Blephademodex (terpinen-4-ol, kwas hialuronowy),
- Demoxoft Clean (D-pantenol, gliceryna, kwas hialuronowy, kwas mlekowy, ekstrakt z liści aloesu),
- Softeye Blepha (terpinen-4-ol, kwas hialuronowy),
- Blephaclean,
- HexaClean,
- płyny
- Demoxoft Płyn (D-pantenol, gliceryna, kwas hialuronowy, kwas mlekowy, ekstrakt z liści aloesu),
- Blephasol,
- żele
- Demoxoft Plus Lipożel (D-pantenol, gliceryna, kwas hialuronowy, ekstrakt z liści aloesu, olejek z lawendy, terpinen-4-ol).
Analizując skład, do leczenia nużeńca najlepsze będą preparaty, takie jak: Blephademodex, Softeye Blepha oraz seria Demoxoft płyn, wraz z lipożelem. Płyn Blephasol oraz chusteczki Blephaclean i HexaClean można stosować do codziennej higieny brzegów powiek.
Skuteczną terapię może zapewnić zastosowanie płynu oraz żelu Demoxoft . Leczenie powinno trwać przynajmniej 6 tygodni. Po umyciu twarzy i oczu należy nasączyć płatek kosmetyczny płynem i dokładnie przemyć górną i dolną powiekę od zewnątrz do wewnątrz. Ze względów higienicznych do każdego oka używajmy nowego płatka. Tę czynność wykonujemy rano i wieczorem. Dodatkowo na noc należy nanieść i wmasować cienką warstwę lipożelu na górną powiekę — możliwie jak najbliżej rzęs.
Podsumowanie
Nużeniec ma tendencję do odnawiania się. Po skutecznej terapii pamiętajmy o codziennej higienie brzegów powiek. W celu przeciwdziałania nadmiernemu namnażaniu się pasożyta zaleca się stosowanie specjalistycznych płynów do higieny powiek 1 do 2 razy w tygodniu. Dobrym rozwiązaniem będzie również wymiana pościeli na antyroztoczową. Powinniśmy ją prać w temperaturze około 90°C, co pozwala na zabicie nużeńca.
