Nużeniec ludzki — jak pozbyć się pasożyta?

Czym jest nużeniec?

Nużeniec ludzki (łac. Demodex folliculorum) oraz nużeniec krótki (łac. Demodex brevis) to roztocza, które pasożytują na ludzkiej skórze. Osiągają długość około 0,3 mm. Najczęściej możemy je znaleźć w okolicach brzegów powiek, jednak mogą powodować również zmiany w obrębie gruczołów łojowych. Pomimo że nużeńce są jednymi z najliczniej występujących ektoparazytów na powierzchni ludzkiej skóry, to jednak nie u wszystkich wywołują objawy chorobowe [1,2].

Nużeniec – drogi zakażenia

Mimo tego, że nużeniec towarzyszy nam od długiego czasu, to jednak nadal nie jest to w pełni poznany pasożyt. Uważa się, że najłatwiej się nim zarazić poprzez:

• kontakty międzyludzkie, takie jak całowanie lub przytulanie,
• korzystanie ze wspólnych ręczników,
• współdzielenie kosmetyków do higieny oczu oraz makijażu,
• używanie wspólnej pościeli.

Niektóre badania wskazują, że na dolegliwości spowodowane nużeńcem częściej cierpią osoby, które chorują na trądzik różowaty oraz posiadają deficyty odpornościowe [2,3].

Jak potwierdzić obecność nużeńca?

Oprócz badania wizualnego obecność pasożyta możemy zdiagnozować również za pomocą obrazu mikroskopowego. W tym celu pobiera się od pacjenta kilka rzęs z obu oczu i obserwuje w powiększeniu.

Nużeniec – charakterystyczne objawy

Nużeniec to pasożyt, który wywołuje niejednorodne symptomy choroby. Pacjenci mogą skarżyć się na uczucie ciała obcego w oku, podrażnienia, pieczenia lub kłucie. Chorobie często towarzyszą objawy, które wskazują na zespół suchego oka (czytaj więcej: Zespół suchego oka — diagnoza i leczenie). Czynnikiem różnicującym będzie stan rzęs. W przypadku obecności nużeńca będą one osłabione oraz z tendencją do wypadania nawet przy lekkim potarciu. Co więcej, brzegi powiek będą pokryte charakterystyczną wydzieliną, która powoduje sklejanie rzęs u podstawy. Podczas obserwacji z bliska będą one wyglądać tak, jakby były pokryte łupieżem [1]. Podobne objawy mogą powodować infekcje bakteryjne. Jednak w ich przypadku wydzielina zwykle rozłożona jest równomiernie na powierzchni włosów. W przypadku nużeńca znajduje się ona głównie u nasady rzęs [2].

Choroby związane z obecnością nużeńców

Wczesna diagnoza oraz poprawna terapia są kluczowe do skutecznego pokonania pasożyta. W takim przypadku choroba nie powinna powodować większych problemów. Jednak nieleczony nużeniec może doprowadzić do wielu poważnych chorób oczu, takich jak:

• zaburzenia funkcjonowania gruczołów Meiboma,
• zapalenie powiek, rogówki lub spojówki,
• gradówka,
• skrzydlik,
• zespół suchego oka [2].

Jak pozbyć się nużeńca?

Nużeniec jest problematyczny w eradykacji, gdyż w rzeczywistości nie ma możliwości jego całkowitego wyeliminowania. Według niektórych badaczy jest on traktowany jako nasz komensal. Z tego powodu jedynym sposobem na wyleczenie, jest redukcja jego ilości w obrębie naszych rzęs. Należy tu zaznaczyć, że główne problemy spowodowane są jego nadmierną ilością. W efekcie celem terapeutycznym staje się przywrócenie naturalnego balansu [2].

Pierwszym krokiem powinno być zadbanie o higienę powiek. Jest to istotny etap w trakcie leczenia nużeńca, ale również stanowi prewencyjne działanie przeciwdziałające jego nawrotowi. Do mycia powiek zaleca się stosowanie szamponów i mydeł dla dzieci ze względu na mniejsze ryzyko podrażnienia oczu [4,5]. Kolejną czynnością, na jakiej należy się skupić to zadbanie o prawidłową kondycję gruczołów wydzielniczych skóry powiek. Nadmierna ilość wydzielanego śluzu przez nużeńce może zablokować ujścia gruczołów Meiboma. Z tego względu stosowanie kompresów cieplnych na oczy (Posiforlid) pozwala na rozbicie nadmiernej i zastygłej wydzieliny, a w efekcie ich udrożnienie [6].

Substancje chemiczne używane w eradykacji nużeńca

Następny etap walki z nużeńcem to zastosowanie przeznaczonych do tego substancji aktywnych. Co ciekawe, nużeniec jest odporny na środki takie jak erytromycyna, 10% jodopowidon lub 75% alkohol etylowy. Niektóre badania wykazały podatność roztocza na olejek kminkowy, szałwiowy, z kopru ogrodowego, czy mięty pieprzowej [2].

Jako ciekawostkę można potraktować terapię z zastosowaniem żelu z pilokarpiny. To substancja stosowana do leczenia jaskry. Związek wywołuje efekt parasympatykomimetyczny. Po kontakcie związku z nużeńcem następuje porażenie układu oddechowego i motorycznego pasożyta. W badaniach pojawiają się również wzmianki o zastosowaniu metronidazolu bądź iwermektyny. Nie są to jednak terapie stosowane na co dzień [5].

Aktualnie nużeniec jest najczęściej zwalczany przy użyciu preparatów z olejku z drzewa herbacianego. Oprócz różnych substancji chemicznych w nim zawartych największe znaczenie posiada terpinen-4-ol. W terapii stosujemy rozcieńczone roztwory. Zwykle używa się stężenia od 5% do 50%. 5% olejek może być z powodzeniem stosowany na powieki 2 razy dziennie w formie nasączonych płatków do przecierania powiek. Natomiast olejek 50% używa się najczęściej jedynie w specjalistycznych gabinetach w formie peelingów. Pozytywne efekty terapeutyczne zaobserwowane również po zastosowaniu preparatu złożonego z miodu Manuka wraz z cyklodekstrynowym kompleksem metyloglioksalu [2].

Co możemy znaleźć w aptece?

W aptece możemy znaleźć różne postacie preparatów przeznaczonych do walki z nużeńcem:

• chusteczki nasączone płynem
  • Blephademodex (terpinen-4-ol, kwas hialuronowy),
  • Demoxoft Clean (D-pantenol, gliceryna, kwas hialuronowy, kwas mlekowy, ekstrakt z liści aloesu),
  • Softeye Blepha (terpinen-4-ol, kwas hialuronowy),
  • Blephaclean,
  • HexaClean,
• płyny
  • Demoxoft Płyn (D-pantenol, gliceryna, kwas hialuronowy, kwas mlekowy, ekstrakt z liści aloesu),
  • Blephasol,
• żele
  • Demoxoft Plus Lipożel (D-pantenol, gliceryna, kwas hialuronowy, ekstrakt z liści aloesu, olejek z lawendy, terpinen-4-ol).

Analizując skład, do leczenia nużeńca najlepsze będą preparaty, takie jak: Blephademodex, Softeye Blepha oraz seria Demoxoft płyn, wraz z lipożelem. Płyn Blephasol oraz chusteczki Blephaclean i HexaClean można stosować do codziennej higieny brzegów powiek.

Skuteczną terapię może zapewnić zastosowanie płynu oraz żelu Demoxoft (czytaj także: Leki oczne — zasady prawidłowego stosowania). Leczenie powinno trwać przynajmniej 6 tygodni. Po umyciu twarzy i oczu należy nasączyć płatek kosmetyczny płynem i dokładnie przemyć górną i dolną powiekę od zewnątrz do wewnątrz. Ze względów higienicznych do każdego oka używajmy nowego płatka. Tę czynność wykonujemy rano i wieczorem. Dodatkowo na noc należy nanieść i wmasować cienką warstwę lipożelu na górną powiekę — możliwie jak najbliżej rzęs.

Podsumowanie

Nużeniec ma tendencję do odnawiania się. Po skutecznej terapii pamiętajmy o codziennej higienie brzegów powiek. W celu przeciwdziałania nadmiernemu namnażaniu się pasożyta zaleca się stosowanie specjalistycznych płynów do higieny powiek 1 do 2 razy w tygodniu. Dobrym rozwiązaniem będzie również wymiana pościeli na antyroztoczową. Powinniśmy ją prać w temperaturze około 90°C, co pozwala na zabicie nużeńca.