Typy cukrzycy
Nazwa cukrzyca typu 3 lub wtórna pojawiła się niedawno, a jej przyczyny są inne niż pozostałych typach. Cukrzyca typu 1 i 2 to dobrze znane postaci choroby. Pierwsza dotyka najczęściej dzieci i młodzież. Przyczyną jest defekt odpowiedzialnych za produkcję insuliny komórek trzustki. Może mieć podłoże autoimmunologiczne.
W przypadku cukrzycy typu 2 przyczyna jest łatwiejsza do określenia. Nadwaga i otyłość wywołują insulinooporność, czyli ograniczoną reakcję komórek na fizjologiczne stężenie insuliny w osoczu. Prowadzi to do zmniejszenia i ostatecznie do całkowitego zahamowania produkcji insuliny.
Cukrzyca typu 3 powstaje w przebiegu innych chorób o przewlekłym charakterze. Niektóre czynniki zewnętrzne np. leki lub substancje chemiczne także wywołują objawy hiperglikemii. Jeśli cukrzyca pojawiła się w wyniku choroby lub jako działanie niepożądane leków jest kwalifikowana do typu 3. Zamiennie stosuje się nazwę cukrzyca wtórna lub 1.5. Stanowi 2-3% wszystkich przypadków choroby. Łączy objawy cukrzycy typu 1 i 2 [1,2].
Przyczyny innych typów cukrzycy
Według klasyfikacji WHO inne typy cukrzycy potocznie określane mianem cukrzycy typu 3 lub wtórnej rozwijają się z wielu przyczyn. Światowa Organizacja Zdrowia wymienia następujące:
- Defekt genetycznych komórki beta trzustki, receptora insuliny lub innych.
- Choroby trzustki (rak, przewlekłe zapalenie).
- Stosowanie określonych grup leków.
- Zakażenia różnego pochodzenia.
- Różne procesy autoimmunologiczne.
- Określone zespoły genetyczne.
W przebiegu wielu chorób przewlekłych następuje degradacja komórek beta trzustki. W konsekwencji dochodzi do zahamowania wydzielania insuliny. Dzieje się tak np. w przypadku mechanicznego urazu trzustki.
Do chorób diabetogennych należą m.in.:
- Mukowiscydoza — choroba wieloukładową, głównie układu oddechowego i pokarmowego. Najgroźniejsze objawy choroby związane są z nagromadzaniem się lepkiej, spoistej wydzieliny w górnych drogach oddechowych [6].
- Hemochromatoza — przeładowaniem żelazem w tkankach, co prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia narządów [7]
Niektóre schorzenia endokrynologiczne również zaburzają wydzielanie insuliny:
- akromegalia — nadmierne wydzielanie hormonu wzrostu,
- zespół Cushinga — nadmierne wydzielanie kortyzolu,
- nadczynność tarczycy.
Przyczyny wystąpienia hiperglikemii ustala lekarz na podstawie wywiadu i po zapoznaniu się ze wszystkimi schorzeniami pacjenta [2,3].
Alkohol a cukrzyca typu 3
Objawy cukrzycy występują u prawie połowy osób cierpiących na przewlekłe zapalenie trzustki. Zwapnienie miąższu trzustki w przebiegu procesu zapalnego niszczy komórki beta i blokuje wydzielanie insuliny. Zapalenie trzustki to choroba związana najczęściej z nadużyciem alkoholu . 100-150 g alkoholu na dobę (300-500 ml alkoholu 40% lub 5 piw 500 ml 4,5%), spożywane codziennie przez wiele lat przyczynia się do rozwoju stanu zapalnego (60%), a następnie cukrzycy wtórnej (73% przypadków). Proces rozpoczyna się podwyższoną glikemią na czczo, a następnie rozwija się w pełnoobjawową cukrzycę typu 3. Glikemia jest chwiejna, dochodzi do częstych stanów hipo- lub hiperglikemii. W leczeniu najczęściej stosuje się insulinoterapię [4].
Leki a cukrzyca wtórna
Mniej znany jest fakt występowania objawów cukrzycy w przewlekłym stosowaniu niektórych grup leków . Substancje lecznicze także wykazują działanie diabetogenne. Jest to działanie niepożądane, które jednak nie występuje u wszystkich pacjentów. Niektóre substancje mogą hamować wydzielanie insuliny lub działać antagonistycznie do niej. Wywołuje to objawy charakterystyczne dla cukrzycy. Diabetogenne działanie potwierdzono w przypadku leczenia:
- glikokortykosteroidami — Encorton, Metypred, Dexamethazon, Nebbud
- hormonami tarczycy — Letrox, Euthyrox, Eltroxin
- β‑blokerami – Propranolol, Beto ZK, Nedal, Bisocard
- atypowymi lekami psychotropowymi — Amisan, Zolafren, Klozapol, Abilify
Lista leków wciąż się wydłuża. Są to substancje stosowane w chorobach przewlekłych i trudno zastąpić je innymi preparatami. Sytuację pogarszają inne czynniki ryzyka u pacjenta, czyli nadwaga lub otyłość. Hiperglikemia polekowa zakwalifikowana jest do cukrzycy typu 3 [5].
Leczenie cukrzycy wtórnej
Objawy cukrzycy typu 3 mogą ustąpić samoistnie po odstawieniu leków o działaniu diabetogennym lub wyleczeniu choroby. Niestety zazwyczaj są to schorzenia przewlekłe, a tym samym nieuleczalne. Najczęściej nie można przerwać leczenia, gdyż może to nasilić objawy choroby współistniejącej. W leczeniu cukrzycy typu 3 stosuje się takie same zasady jak w przypadku pozostałych typów. Poprawę może przynieść zmiana nawyków żywieniowych, czy zwiększenie aktywności fizycznej. Najczęściej jednak lekarz włącza farmako- i insulinoterapię [3] .
