Miażdżyca tętnic kończyn

Jakie są objawy miażdżycy tętnic kończyn?

Początkowo miażdżyca kończyn dolnych może pozostawać bezobjawowa. W miarę narastania zwężenia pojawiają się pierwsze dolegliwości. Do objawów miażdżycy tętnic kończyn dolnych zalicza się:
-chromanie przestankowe – bolesne skurcze mięśni (najczęściej łydki) pojawiające się w wyniku aktywności fizycznej – wchodzenia po schodach, spaceru; do oceny zaawansowania chromania, a zatem i postępu choroby stosowana jest skala Fontaine’a, określająca dystans chromania (wysiłek konieczny do wystąpienia bólu);
-osłabienie, drętwienie nóg;
-obniżenie temperatury kończyny objętej miażdżycą, zmiana jej zabarwienia na sine;
-utrata włosów na chorej kończynie, wolniejszy przyrost paznokci;
-utrudnione gojenie się nawet drobnych urazów;
-przy wysoko umiejscowionym zwężeniu (choroba Leriche’a) – dodatkowo zaburzenia erekcji u mężczyzn.
Jeżeli chodzi o miażdżycę nóg, objawem pogłębiającego się problemu jest ból kończyn dolnych w spoczynku, który utrudnia sen.

Jakie są przyczyny miażdżycy tętnic kończyn?

Istotą jest zwężenie tętnic – naczyń doprowadzających krew do kończyn dolnych. W wyniku zwężenia naczyń, poszczególne tkanki (np. mięśnie, nerwy) nie otrzymują wystarczającej ilości krwi zawierającej tlen i niezbędne składniki odżywcze. Pojawia się: ból nóg; skurcze; problemy z chodzeniem.

Do zwężenia tętnic obwodowych dochodzi w wyniku powstawania blaszek miażdżycowych – tworów powstałych na skutek gromadzenia się nadmiaru cholesterolu, wapnia i innych substancji w ścianach naczyń. Istnieje szereg czynników, które zwiększają ryzyko wystąpienia miażdżycy nóg, m.in.:
-palenie tytoniu;
-cukrzyca, otyłość (BMI powyżej 30);
-nadciśnienie tętnicze niekontrolowane lub źle kontrolowane (powyżej 140/90 mmHg);
-hipercholesterolemia (dopuszczalny poziom cholesterolu całkowitego poniżej 200 mg/dl, cholesterolu LDL w zależności od grupy ryzyka: małe <115 mg/dl, duże <100mg/dl, bardzo duże ryzyko < 70mg/dl);
-wiek powyżej 50 lat, płeć męska;
-wysoki poziom homocysteiny.

Do rozwoju miażdżycy w nogach przyczynia się również obciążony wywiad rodzinny (występowanie wśród najbliższej rodziny choroby niedokrwiennej serca, zawału, udaru niedokrwiennego).

Jak zdiagnozować miażdżycę tętnic kończyn?

W przypadku podejrzenia miażdżycy tętnic nóg lekarz powinien przeprowadzić badanie fizykalne. Tu charakterystycznymi cechami jest osłabiony puls lub jego brak poniżej miejsca zwężenia naczynia, szmer turbulentnego przepływu krwi słyszany nad naczyniem przy pomocy stetoskopu, osłabione gojenie się ran poniżej zmiany czy obniżone ciśnienie tętnicze chorej kończyny.

Inne badania na miażdzycę nóg to:
-wskaźnik kostka-ramię (ABI, ankle-brachial index) – typowo używany w diagnostyce niedokrwienia kończyn dolnych; wskaźnik ten to iloraz ciśnienia skurczowego na kostce (mierzonego przy pomocy USG) i ramieniu (mierzonego klasycznie mankietem ciśnieniomierza); czasem pomiaru dokonuje się bezpośrednio po wysiłku fizycznym powodującym chromanie; zwykle za wynik prawidłowy uznaje się wartości z zakresu 0,9–1,15, niższy wskaźnik sugeruje niedokrwienie, a poniżej 0,5 odpowiada krytycznemu niedokrwieniu kończyn;
-USG Doppler – umożliwia obserwację przepływu krwi w naczyniach i wyznaczenie parametrów, takich jak szerokość naczyń, ich podatność, prędkość i kierunek strumienia krwi;
-angiografia, angio-TK – nieco bardziej inwazyjne badanie na miażdzycę tętnic kończyn dolnych, z wykorzystaniem kontrastu i promieniowania rentgenowskiego (RTG, tomografia komputerowa) lub rezonansu magnetycznego (angio-MR); umożliwia dokładne zaobserwowanie przepływu krwi przez kończynę, a często również jednoczesne przeprowadzenie procedury leczniczej – poszerzania naczynia balonikiem lub trombolizy celowanej;
Jeśli podejrzewana jest miażdżyca kończyn dolnych nie można zapomnieć o badaniu krwi – największe znaczenie ma badanie cholesterolu, trójglicerydów oraz poziomu glukozy we krwi.

Jak zapobiegać miażdżycy tętnic kończyn?

W profilaktyce i leczeniu miażdżycy stosuje się dietę obejmującą zmniejszenie spożycia produktów zawierających nasycone kwasy tłuszczowe powodujące wzrost stężenia cholesterolu (zwłaszcza frakcji LDL) we krwi. Jednocześnie zaleca się większe spożycie produktów bogatych w jedno- i wielonienasycone kwasy tłuszczowe (wskazane są w szczególności te z rodziny omega-3), które obniżają poziom cholesterolu. Ważne jest to, że nie należy redukować ilości tłuszczów – ok. 60% energii nadal powinno pochodzić z tego źródła (trzeba jednak zmienić ich jakość).

Leczenie miażdżycy tętnic kończyn

Leczenie miażdżycy kończyn dolnych ma na celu redukcję dolegliwości bólowych oraz zahamowanie postępu choroby, w tym ryzyka chorób towarzyszących (zawał serca, udar mózgu). Osiągnąć to można łącząc zmianę stylu życia z terapią lekową, a w niektórych przypadkach zabiegową.

Podstawę stanowią leki na miażdżycę nóg obniżające poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi, z grupy statyn, fibratów.
Istotne jest utrzymywanie ciśnienia tętniczego w granicach normy, a zatem w przypadku nadciśnienia (powyżej 140/90 mmHg) regularne i sumienne przyjmowanie leków przeciwnadciśnieniowych.

W przypadku miażdżycy tętnic kończyn dolnych Korzystne jest również przyjmowanie leków antyagregacyjnych, które zapobiegają tworzeniu się skrzepów w zwężonych naczyniach (takich jak kwas acetylosalicylowy lub klopidogrel).